چکیده:
هرمنوتیک فلسفی به معنای هستی شناسی فهم، بنیان های هستی شناختی فهم، ارکان و شرایط وجودی آن را مورد تأمل فلسفی قرار می دهد. گادامر یکی از نمایندگان این تفکر است که هرمنوتیک را از حوزه روش شناسی به عرصه هستی شناسی وارد کرد. پژوهش حاضر با عنوان بررسی تطبیقی هرمنوتیک ملاصدرا و گادامر معلوم کرده است بسیاری از ویژگی های هرمنوتیک گادامر از جمله چیستی فهم، هستی شناسی متن و مفسر، تعدد فهم و دخالت پیش فرض های مفسر در نحوه فهم ملاصدرا از قرآن کریم مشهود است؛ البته در هر یک از موارد مذکور تفاوت اساسی با هرمنوتیک گادامر دارد؛ مهمتر آن که صدرالمتألهین با تعیینی دانستن معنای قرآن از سوی شارع مقدس، قائل به نسبی گرائی که پیامد هرمنوتیک گادامر است نبوده؛ بلکه امتزاج افق معنائی مفسر و متن را به نحو تشکیکی و در طول مراد مؤلف و نهایتاً فهم صحیح را با تکیه بر نقش فاعلی مفسر از یک سو و افاضه مؤلف از سوی دیگر دست یافتنی می داند.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر باعنوان بررسی تطبیقی هرمنوتیک ملاصدرا و گادامر نشان داده است: بسیاری از ویژگیهای هرمنوتیک گادامر ازجمله چیستی فهم، هستیشناسی متن و مفسر، تعدد فهم و دخالت پیشفرضهای مفسر در نحوة فهم ملاصدرا از قرآن کریم مشهود است؛ البته در هریک از موارد مذکور تفاوت اساسی با هرمنوتیک گادامر دارد؛ مهمتر آنکه صدرالمتألهین با تعیینیدانستنِ معنای قرآن ازسوی شارع مقدس، قایل به نسبیگرایی ـ که پیامد هرمنوتیک گادامر است ـ نبوده؛ بلکه امتزاج افق معنایی مفسر و متن را به گونهای تشکیکی و در طول مراد مؤلف، و نهایتاً فهم صحیح را باتکیه بر نقش فاعلی مفسر از یکسو و افاضه مؤلف ازسوی دیگر، دستیافتنی میداند.
تفاوت دیگر اینکه، در هرمنوتیک گادامر صرفاً بر وجودشناسی مفسر بهعنوان مخاطب متن تأکید گردیده است، اما در تفکر صدرالمتألهین علاوه بر هستیشناسی مفسر، شناخت مؤلف یا همان وجود مطلق و اتصال به او لازمة هرگونه فهمی از تجلیات وجود، ازجمله تجلی وی در کلام؛ یعنی قرآن کریم است.
اما باید توجه داشت، در تفکر گادامر اساساً متعلق فهم هیچگونه معنای تعیینی ندارد؛ چهبسا ممکن است متن معنایی که از خود بر یک مفسر عرضه میکند با معنایی که بر دیگری ارایه میکند، متفاوت باشد و بدینترتیب، فهمهای متعددی محقق میگردد؛ بدون آنکه بتوان نسبت به صحت و سقم آنها قضاوت کرد، و ازاینرو، به نسبیگرایی منجر میشود.
Keywords: Synonymy, comparative analysis, Tafsir al-Mizan, critique of commentators Associate Professor, Department of the Quran and Hadith Sciences, University of Arak, Email: e-ebrahimi@araku.