چکیده:
چندی از اتفاقات مهم زندگی حضرت ابراهیم (ع) در بابل-بین النهرین رقم خورده، بنابراین نام آن حضرت برای مردم بابل آشنا بوده است. شهر بابل یکی از تمدن ها و شهرهای واقع در جنوب بین النهرین است. مردم بابل خدای یکتا و بزرگ را نمی شناختند و بت های سنگی را می پرستیدند، تا این که حضرت ابراهیم (ع) پس از حضورش در این شهر، بت های معبد این شهر را درهم شکست و به همین دلیل وی را به دستور نمرود داخل کوهی از آتش انداختند و آتش برای او گلستان شد. او مسلمانی پاک دین بود که به جز خالق یکتا بر هیچ چیز دیگر سجده نکرد؛ پیامبری که مورد ابتلاء قرار گرفت و هربار سربلند از آزمایش الهی، خود را به معبودش نزدیک تر یافت. یکی از آزمایشات حضرت ابراهیم (ع) ، «ذبح» فرزندش حضرت اسماعیل (ع) به دستور خداوند باری تعالی ا ست و بعد از این آزمایش الهی بود که او مقام خلت را از درگاه پروردگار خود گرفت و تاج خلیل الهی1 را برسر نهاد. وقایع زندگی او به صورت مفصل در قرآن کریم2 آمده است. اثر مهرهای منقوش از جمله منابع تصویری و مکتوب و یکی از راه هایی است که ما را از زمان باستان و تحولات اجتماعی آن ها آشنا می سازد. با مطالعه بر روی اثر مهرها و نقوش آن ها می توان با زندگی اجتماعی مردمان پیش از تاریخ و نحوه فعالیت ها، آداب و رسوم، اعتقادات، سنن و خصوصیات زندگی شان آشنا شد. یکی از مهم ترین یافته های کاوش باستان شناختی شهر بابل، «اثر مهری» است که نقش ترسیم شده بر روی این قطعه گل منقوش، روایت بریدن سر شخصی (ذبح) را تداعی می کند که "مضمون" آن قابل قیاس با ذبح حضرت اسماعیل (ع) است. سوال اصلی این پژوهش این است که چه ارتباط معنایی و زمانی بین واقعه تاریخی ذبح حضرت اسماعیل (ع) با اثر مهر به دست آمده از بابل وجود دارد؟ با فرض داشتن ارتباط معنایی در مضمون هر دو داستان، در این نوشتار سعی شده است واقعه تاریخی ذبح حضرت اسماعیل (ع) که یکی از مهم ترین قصص مختلف قرآن کریم و منابع دینی و عرفانی ادبی است، با یکی از مهم ترین یافته های تصویری باستان شناختی از شهر بابل (شامل اثر مهری از صحنه قربانگاه که مشابه با واقعه تاریخی ذبح حضرت اسماعیل(ع) است) را بازگو کرده و ارتباط بین این دو ارائه گردد.
خلاصه ماشینی:
امتحان الهی حضرت ابراهیم؟ع؟ در قربانی کردن فرزند خویش، که از فرازهای بلند زندگی این پیامبر بزرگ الهی است، در قرآن کریم مورد اشاره قرار گرفته است.
یکی از مهمترین یافتههای کاوش باستانشناختی شهر بابل، «اثر مهری» است که نقش ترسیمشده بر روی این قطعه گل منقوش، تصویر قربانگاهی است که «مضمون» آن قابلقیاس با واقعۀ تاریخی ذبح حضرت اسماعیل؟ع؟ در قرآن کریم است.
روش تحقیق در این نوشتار، مهمترین بخشهای فرمان ذبح حضرت اسماعیل؟ع؟ به حضرت ابراهیم؟ع؟، در قرآن و منابع دینی و مشهورترین متون تفسیری و عرفانی مرتبط و تطبیق آن با یافتههای باستانشناختی در شهر بابل - عراق بررسی شده است.
بختنصر بهمعنی دروازۀ خداست، بنابر نوشتۀ کتاب مقدس عهد عتیق، بابل «باب ال» کلمۀ بابل برگرفته از ریشۀ عبری بوده که فرزندان نوح؟ع؟ آن را ساخته و برج بلندی را با این هدف که به آسمان شهری در ناحیۀ شنار (Shinar) راه یابند در آن بنا مینهند، ولی خداوند آنان را با این عمل غرورآمیز عقاب فرمود و اتمام آن کار را مانع آمد، یعنی: «آن برج ناگهان سرنگون گشته و ایشان را از ترس، سخن گفتن فراموش شد و از اینرو پراکندگی در زبانها»ی ایشان روی داد (سفر پیدایش، باب 11/9-1) آنچه در مورد این سرزمین در انجیل آمده است، بیشتر به زمان حمورابی (هزارۀ دوم ق.
واقعۀ تاریخی ذبح اسماعیل؟ع؟ در یافتههای (اثر مهر گلی) باستانشناختی بابل همانگونهکه اشاره رفت، اثر مهرها یکی از جمله راههایی است که با مطالعه بر روی نقوش آنها میتوان دربارۀ زندگی اجتماعی مردمان پیش از تاریخ و نحوۀ فعالیتها و آداب و رسوم، معتقدات و سنن و خصوصیات زندگی و...
بر روی لوح گلی این اثر مهر نقش 6 فیگور انسانی را مشاهده میکنیم و صحنهای که مضمون آن، قابلقیاس با واقعۀ تاریخی ذبح حضرت اسماعیل است که در قرآن کریم و دیگر منابع مذهبی آمده است، مطابقت دارد.