چکیده:
اولین جرقه های موسیقی در ذهن انسان با شنیدن اصوات طبیعت آغاز شد و احتمالا با جست وخیزها، پایکوبی و دست افشانی ها آغاز و تبدیل به آواز و سرود شده است. این اعمال در مراسمات، نیایش و شاید جشن جمع آوری محصول انجام شده و به تدریج آن را یکنواخت کرده و حرکات موزون، ضرب و ریتم را به وجود آورده است. آن ها با نواختن دست ها به هم و بدن، کوبیدن دو چوب به یکدیگر و با زدن دو کنده توخالی برهم و هر شئ که می توانست صوتی از خود خارج کند، آرام آرام به توازن رسیدند و معتقد بودند که این اصوات و الحان دارای تاثیرات جادویی است. در این میان افسانه هایی نیز در اقوام مختلف بر سر زبان ها بوده مبنی بر پیدایش موسیقی، که سال ها سینه به سینه نقل شده است؛ از جمله ساخته شدن ساز لیر که با روده آپولون انجام شده و یا تراش کاسه لاک پشت که توسط هرمس انجام شده است و یا قهر الهه خورشید و حتی دستور امپراطور چین، هاکونگ تی مبنی بر ابداع موسیقی و تقلید کردن صدای پرندگان با آلات موسیقی. محور این پژوهش عودهای گردنی است که آثار آن را در هنر ایلام باستان و بین النهرین می توانیم جست وجو کنیم. هدف اصلی این پژوهش نیز بر بررسی و تحلیل این گونه ساز، انواع این ساز و شیوه ساخت آن تمرکز دارد و بر این اساس در این پژوهش سعی شده است با شیوه میدانی و کتابخانه ای در مورد عودهای گردنی توضیح داده و همچنین درباره لاک لاک پشت که در کاوش های باستان شناسی مخصوصا در قبور به دست می آیند و تنه اصلی این سازها هستند. در این پژوهش دو نوع ساز عود گردنی که شامل عودهای گردنی ملودیک و عودهای گردنی هارمونیک می باشند، از نظر ساختار مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر نگارنده، تکامل یافته این سازها در عصر حاضر، سازهای تار، سه تار، تنبور و دیگر سازهای مضرابی است.
خلاصه ماشینی:
هدف اصلی این پژوهش نیز بر بررسی و تحلیل اینگونه ساز، انواع این ساز و شیوۀ ساخت آن تمرکز دارد و بر این اساس در این پژوهش سعی شده است با شیوۀ میدانی و کتابخانهای در مورد عودهای گردنی توضیح داده و همچنین دربارۀ لاک لاکپشت که در کاوشهای باستانشناسی مخصوصا در قبور بهدست میآیند و تنۀ اصلی این سازها هستند.
اشکال مختلف ساز در ایران بهشکل سازهای پوستی مانند دایره و نوعی تیمپانی (نوعی ساز پوستی ایستاده که نوع تکاملیافتۀ آن امروزه در ارکستر سمفونی استفاده میشود)، سنج، طبلهای دوطرفه، طبلهای بزرگ یا کوسها، جغجغهها یا کاستانیتها و ادوات دیگر موسیقی است که در اثراتمهری، پیکرکهای گلین و حجاریها مشاهده میکنیم.
به زبان آلمانی در مجلۀ Baghdader Mitteilung منتشر شده است (Eichmann, 1988) و همچنین پژوهشی نیز به زبان فارسی در این مورد به انجام رسیده است (باقرزادهچالشتری، 1390).
تاکنون در مورد لاک لاکپشت مطلبی منتشر نشده است، ولی در مورد موسیقی ایرانباستان مطالبی به چاپ رسیده که در بعضی از آنها به ساز عود گردنی اشاره شده است.
دستهای چوبی از میان لاک رد میشده و از داخل و میان پوست بهصورت یکی در میان یا یکی از رو یکی از زیر عبور داده میشده و این پوست بهوسیلۀ چسب بر روی لاک یا CORPSE کشیده میشده است و چون دستۀ ساز از محل عبور گردن حیوان عبور میکرده، بهعنوان عودهای گردنی نامگذاری گردیده است و خود کلمۀ عود از سازی به همین نام و احتمالا بهوسیلۀ مبلغین اسلامی از ایران به اسپانیا و اروپا برده شده است.