چکیده:
تاریخ شفاهی، یکی از دموکراتترین روشهای تحقیق کیفی در بسیاری از رشتههای علوم انسانی و علوم اجتماعی است که توسط آن واقعیتها به زبان خودِ روایان بازگو میشوند؛ تاریخ شفاهی، گفتوگوی عمیق میان دو نفر است که در آن خاطرات افراد در قالب روایت، ثبت و ضبط میشود. خاطره و بهیادآوری (چرایی و چگونگی) آن یکی از مهمترین بخشهای به فعلیت درآمدن تاریخ شفاهی است. در این مقاله، با بررسی روش تاریخ شفاهی، بهدنبال ترسیم کاربرد تاریخ شفاهی در انعکاس انواع ترومای جمعی هستیم. ترومای جمعی، یک ضایعۀ روانی جمعی است که بر حسب رخدادهای طبیعی و غیرطبیعی همچون زلزله و جنگ بسیاری از مردم را با خسران روبهرو میکند و خاطرات دردناک و حزنآلودی را برای ایشان به همراه میآورد که سالها و شاید دههها با آن زندگی میکنند. ایشان یکی از مهمترین سوژههای تاریخ شفاهی هستند. در این میان، با رجوع به سه اثر از آثار سوتلانا آلکساندرونا آلکسیویچ، برندۀ جایزۀ نوبل ادبیات در سال 2015، که به زبان فارسی ترجمه و منتشر شدهاند، چگونگی کاربرد انضمامی این روش را در انعکاس انواع ترومای جمعی نشان خواهیم داد.
خلاصه ماشینی:
البته نکتۀ مهم این است که روایت های موجود در 2 کتاب های وی ، خود بیانگر آنچه بایستی در «میدان » به منصۀ ظهور رسد، هستند، اما شیوه انجام تاریخ شفاهی ، شناسایی گروه های هدف ، نحوه بیان و ارائه روایت ها، تحلیل آنها و ترسیم شرایط اجتماعی به وجود آمده حول یک ترومای جمعی (مانند حادثۀ چرنوبیل ، جنگ جهانی دوم ، جنگ افغانستان و...
به عبارت دقیق تر، در راستای پرسش پیشین می توان سؤال هایی از این دست را مطرح کرد: نقطۀ آغاز یک پروژه تاریخ شفاهی چیست ؟ روش شناسی این پروژه ها چه می باشد؟ از چه تکنیک هایی برای انجام تاریخ شفاهی می توان استفاده کرد؟ از نظر هستی شناختی به چه نکاتی باید توجه کرد؟ نقش روایت ، خاطره و تروما در این میان چه می باشد؟ نمونه های موفق تاریخ شفاهی دارای چه ویژگی هایی هستند؟ آیا می توان آثار سوتلانا آلکساندرونا آلکسیویچ را به عنوان پژوهش های موفق این حوزه در نظر گرفت ؟ با توجه به پرسش های یاد شده باید گفت که اساسا در این مقاله ، تلاش می شود به این پرسش پاسخ داده شود که کاربرد تاریخ شفاهی در انعکاس ترومای جمعی با تکیه به آثار آلکسیویچ چگونه است ؟ تاریخ شفاهی : تعریف ، پیشینه و کاربرد آن برای تاریخ شفاهی تعاریف متعددی عرضه شده که به برخی از آنها اشاره می کنیم : در سایت رسمی انجمن تاریخ شفاهی ٢، تاریخ شفاهی ، رشتۀ تحصیلی و یک روش گردآوری ، ثبت و تفسیر صداها و خاطرات مردم ، اجتماعات ، و مشارکت کنندگان در رخدادهای گذشته است (وب سایت انجمن تاریخ شفاهی )٣.