چکیده:
حکیم ناصرخسرو قبادیانی مروزی از شاعران و نویسندگان بزرگ فارسی در سدۀ چهارم و پنجم هجری است. از ناصرخسرو آثار نثر و نظمی برجایمانده که همۀ آنها را برای ترویج و نشر تعالیم و عقاید اسماعیلیّه نگاشته است. به دلیل اینکه در گذر زمان آثار بسیاری به اشتباه به ناصرخسرو انتساب یافته، در صحّت انتساب بعضی از آثار مسلّم او نیز در سدۀ اخیر تردیدهایی راه یافته است. یکی از این آثار، خوانالاخوان است که در آن در صد بخش (صف) دیدگاههای متنوّع و متعدّدی از اسماعیلیّه بیان شده است. این پژوهش با استفاده از دو روش: الف. تبیین شیوۀ علمی ناصرخسرو در تدوین آثار و ب. مقایسۀ خوانالاخوان با دیگر آثار منثور ناصرخسرو با تکنیکهای 1. مشابهیابی از طریق متنکاوی با استفاده از تکنیک Bag of Word و معیار Cosine؛ 2. بررسی ویژگیهای سبکی و زبانی خوانالاخوان و3. بررسی ساختار خوانالاخوان ثابت کرده است که گرچه بخش مهمی از خوانالاخوان (سی و هشت صف از صد صف) ترجمۀ ینابیع ابویعقوب سجستانی است و در واقع محتوا و مطالب این بخشها از ابویعقوب سجستانی است، ولی باتوجّهبه نشانههای زبانی و سبکی خوانالاخوان این اثر از قلم ناصرخسرو تراویده است.
خلاصه ماشینی:
همین موضوع سبب شده که سرگذشت هایی مجعول از وی نگاشته شود؛ ازجمله کلام پیر (برتلس ، ١٣٤٦: ١٥١- ١٥٢) سفرنامۀ پامیر (همان : ١٥٢) رسالۀ الّندامۀ الی زاد القیامۀ یا سرگذشت شخصی (ناصرخسرو، ١٣٦٣: مقدّمه ) و گوهر ریز (ایوانف ، ١٣٦٣: ٤٣٨) که بخش عمده ای از اطّلاعات و برداشت های ناصواب دربارٔە زندگانی و احوال ناصرخسرو طی تاریخ از همین آثار آمده است .
دربارٔە تطبیق این دو کتاب چند نکته مهم یادآوری میشود: - ناصرخسرو در هیچ موضعی از خوان الاخوان و نیز در هیچ یک از دیگر آثارش دربارٔە ترجمۀ ینابیع سخن نگفته است .
سخن اندر عقل که او مبدَ ع است و مبدِع نیست خوان الاخوان نیز مانند دیگر آثار ناصرخسرو از حیث ساختار نحوی، گونۀ زبانی، برابر نهاده های قرآنی، لغات ، اصطلاحات و دیگر ویژگیهای زبانی اهمیت فراوانی دارد.
ارزیابی میزان مشابهت خوان الاخوان با دیگر آثار ناصرخسرو چنان که در روش تحقیق تبیین شد، در این پژوهش از مشابه یابی رایانه ای با استفاده از تکنیک های Bag of Word و معیار Cosine استفاده کردیم ؛ براین اساس ، ابتدا ماتریس لغات هر متن فراهم آمد.