چکیده:
این مقاله به بازنمایی شهر در سینمای ایران در دهههای ۱۳۶۰-۸۰ میپردازد. رویکرد نظری آن آرای راب شیلاز در
باب «فضاسازی اجتماعی» و روش آن تحلیل محتوای کیفی است. یافتههای بررسیشده و تحلیل هجده فیلم
انتخابشده, نشان میدهد که در دهة ۶۰ بیشتر زمان فیلمها به درون خانه محدود بوده و بخش بیرونی به آبعاد
فیزیکی» جمعیتی» مهاجرت» حاشیهنشینی و مناطق فقیرنشین تقلیل داده شده است. تصویر حیات شهری در این دوره»
اسطوره-مکان «جامعة بدون شهر» را شکل میدهد. در دهة ۷۰ ساختوسازهای انبوه» تغییرات گسترده و گسترش
نامکانها در میان آثار سینمایی برجسته است. سویههای تاریک این تغییرات مانند قطبیشدن فضای شهر (فقیر/غنی) و
آسیبهای اجتماعی منتهیشده به احساس یاس و سرخوردگی اسطوره-مکان «سازندگی منفی و شهر سراب»
را برساختند؛ در دهة ۸۰ شهری به بنبسترسیده بازنمایی میشود که با ساختارهای عینی و متصلبء ساکنانش را
بهسوی انفعال پیش میبرد. مفهوم مرکزی بازنمایی شهر در این دهه «شهر متصلب و سوژة ناتوان» است. در همة این
سالهاء کلیت شهر در سینما نشان داده نشده است.
خلاصه ماشینی:
سویه های تاریک این تغییرات مانند قطبیشدن فضای شهر (فقیر/غنی ) و آسیب های اجتماعی منتهیشده به احساس یأس و سرخوردگی ساکنان ، اسطوره -مکان «سازندگی منفی و شهر سراب » را برساختند؛ در دهۀ ٨٠، شهری به بن بست رسیده بازنمایی میشود که با ساختارهای عینی و متصلب ، ساکنانش را به سوی انفعال پیش میبرد.
یافته های این تحقیق نشان میدهد که در این بازۀ زمانی طولانی، هشت تصویر از شهر در سینمای ایران نمایش داده شده است که مجموعۀ آنها دربردارندۀ غلبۀ تأمل برانگیز فیلم هایی است که در آن شهر نه به عنوان فضایی زیبا، دلنشین ، شاد، امیدبخش و با هویت و اصالت ، بلکه به عنوان مکانی خطرناک، فریبنده ، مرگبار، سراب گونه ، وحشت انگیز و حسرت بار نمایش داده شده است .
فیلم های وودی آلن همیشه تورهایی تفریحی از منهتن به تصویر میکشند که در آن ، زیبایی ازمدافتادۀ شهر در نور مناسب و در بهترین چشم انداز ممکن دوربین نشان داده می شود؛ این کار با صراحت بیشتری در هانا و خواهرانش و نمای آغازین منهتن که اکنون به چیزی کلاسیک بدل شده است ، انجام میشود (اشتاینرت ١، ٢٠٠٣: ٣-١٧٢).
جدول شمارٔە ٣: فراوانی عناصر و نمادهای شهری در فیلم های دهۀ ٧٠ {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} 111 {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} در این دهه ، زمان بیشتری از فیلم ها در محیط شهر فیلم برداری شده است ، اما باز هم شاهد این هستیم که عناصر شهری گوناگون به خوبی نمایش داده نمیشوند و بر عناصر ضدشهری تأکید دارند.