چکیده:
جغرافیا دانش دریافتن روابط و وابستگیهای میان عوامل محیطی یعنی زمان و مکان، و اشکال گوناگون زندگی بشر در بستر تاریخ است. همانند جغرافیدانان، مورخان نیز موضوعاتی همچون وضعیت و موقعیت طبیعی زمین، مرزها و نوع راهها و ... را مورد مطالعه قرار دادهاند که همه از عوامل تاثیرگذار زندگی بشر در طول زمان و در بستر تاریخ هستند. همچنین آنان اهمیت یک منطقه را به لحاظ نظامی، اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و ... در طول تاریخ شناسایی میکنند. جغرافیدانان و مورخان نخستین اسلامی گزارشهای ارزشمندی درباره ساخت و موقعیت شهرهای اسلامی دادهاند؛ از جمله منصوره (Mansora) که بعد از فتح سند ساخته شده و از شهرهای مهم قرون نخستین به شمار میرود. اینکه موقعیت جغرافیایی منصوره کجا بوده و چه کارکردهای سیاسیای در سند داشته است، مسئلهای است که ما را به بررسی جغرافیای تاریخی منصوره با تمام توصیفات در این مقاله کشانده است.
خلاصه ماشینی:
جغرافیدانان و مورخان نخستین اسلامی گزارشهای ارزشمندی دربارۀ ساخت و موقعیت شهرهای اسلامی دادهاند؛ از جمله منصوره (Mansora) که بعد از فتح سند ساخته شده و از شهرهای مهم قرون نخستین به شمار میرود.
به نظر میرسد که منصوره در دوره اسلامی در موقعیتی قرار داشته که به چهار سمت آن، راه داشت: در شمال آن مولتان و کشمیر، و در جنوب آن بندرگاه دیبل، در شرق آن سندان ـ که این راه به هندوستان میرسید ـ و در غرب آن طوران بوده است.
(به تصویر صفحه رجوع شود) موقعیت منصوره در راههای دریایی بزرگترین رودی که در دیار سند موجود است، همان رود مهران (سند) است که جغرافیدانان و مورخان خیلی به آن توجه داشتند و آن را در نقشههای خودشان ترسیم کردهاند.
سرچشمه رود مهران از شاخههای جیحون است و از آنجا نشأت گرفته، به مولتان میآید، سپس به سمید (بسمد) و بعد از آن از کنار منطقه رور و شهر منصوره میگذرد و پس از منشعب شدن رودهایی از آن در سرزمین هند به دریای شرقی میریزد.
(به تصویر صفحه رجوع شود) / البته این راههای زمینی و دریایی تابع متغیرهایی بوده که احتمالا بعدها با توجه به گسترش حکومت و مردم عوض شده است.
با توجه به این گزارشها به نظر میرسد که شهر منصوره تا قرن هفتم هجری با همان نام باقی مانده بود و حاکمان و فرمانروایانی نیز در آنجا حکومت میکردهاند.