چکیده:
یکی از گونه های مهم ادبیات، ادبیات کودکان است. در ایران، به رغم عظمت و قدرت و سابقه ادبی، ادبیات کودکان به معنای امروزی سابقه چندانی ندارد؛ اما در دوره معاصر به ادبیات کودکان توجه گسترده ای شده است به طوری که می توان گفت: یکی از گسترده ترین و زیباترین انواع ادبی کودک در ایران بویژه در دوره معاصر جلوه ادبیات تعلیمی، ادبیات انقلاب و جنگ در آثارکودک است. این نمود در ادبیات کودک دهه شصت به دلیل این که از وقوع انقلاب اسلامی زمان زیادی نمی گذشت هم چنین در فاصله کوتاهی از انقلاب اسلامی جنگ تحمیلی رخ داد به اوج خود رسید به گونه ای که بسیاری از شاعران و نویسندگان ایران بویژه شاعران کودک و نوجوان از میان انواع ادبی به این نوع ادبی توجه شایانی کردند.
این مقاله با هدف نمایان ساختن و تحلیل و بررسی جلوه ادبیات تعلیمی، ادبیات انقلاب و جنگ در آثارکودک دهه شصت نگارش یافته است. برای دستیابی به این هدف، ابتدا به طور اجمالی به بیان معنای دقیق ادبیات کودک و ویژگی های آن و ادوار سنی کودکان پرداخته شده است. سپس ادبیات تعلیمی، ادبیات انقلاب و جنگ و جلوه های آن در شعر و داستان کودک دهه شصت مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. نتیجه این بررسی نشان می دهد که پایداری، شجاعت، نوع دوستی، امیدواری، جوانمردی، طرفداری از حق و حقیقت و استقامت در مقابل زور و ستم ارزش ها و مضامین تعلیمی ای هستند که هسته ی مرکزی بسیاری از قصه ها و داستان های کودک دهه شصت را تشکیل می دهند.
خلاصه ماشینی:
وقوع انقلاب اسلامی و با سرعت اندکی وقوع جنگ تحمیلی در دهه 50 و 60 تا حدود زیادی ادبیات کودکان را با رکود مواجه کرد البته رکود به معنای کمیت است یعنی تعداد کتاب های تألیف شده برای کودکان در این دوره به دلیل گرفتاری مردم کشور با جنگ تحمیلی کاهش یافت اما همان اندک کتاب¬های تألیف شده به لحاظ کیفیت مضامین تعلیمی و تعالی اندیشه¬ها پیشرفت چشمگیری یافت.
»(آبادی،1364: 5-4) در دهه شصت به دلیل اینکه تازه انقلاب اسلامی روی داده بود نویسندگان زیادی به ترویج و تعلیم مضامین مذهبی دین مبین اسلام در آثارشان پرداختند تأکید بر خواندن نماز و عبادت خداوند یکی از این مضامین بارز در ادبیات کودک این دوره است در داستانی که ذکر شد قهرمان داستان یعنی همان "حمزه" برای کودک فردی مومن و نماز خوان معرفی می¬شود که به همراه پدرش به مسجد می¬روند و خداوند متعال را عبادت می-کند.
»(حسام پور،1378: 122) جلوه تأثیرات انقلاب اسلامی و جنگ بر داستان تعلیمی کودک دهه شصت پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران و به دنبال آن وقوع جنگ تحمیلی مفاهیمی جدیدی به ادبیات وارد شد که تا قبل از آن یا اصلا وجود نداشت و یا اگر وجود داشت تا این اندازه گسترده مطرح نشده بود می¬توان گفت: «ادبیات کودک و نوجوان در سال¬های پس از انقلاب یک دوره تحول را هم در عمق و هم در پوسته¬اش دنبال کرده است.