چکیده:
بخشی از سورۀ نمل به روایت حکومت و قلمرو وسیع حضرت سلیمان میپردازد که جن، انس، پرندگان و باد، همه تحت فرمان وی درآمدند. با توجه به اهمیت نظریات نوین در فهم بهتر متون، به روش توصیفی- تحلیلی، با تکیه بر سه فرانقش هلیدی بهعنوان نشانههای معناساز در نظریه نقشگرا به بررسی آیات مورد نظر پرداختیم. هدف از این پژوهش تحلیل برساخت گفتمانی این داستان قرآنی و آزمودن نظریه مذکور و قابلیت اعمال آن در حیطه دادههای قرآنی است. نتایج پژوهش نشان میدهد که در سطح اندیشگانی، فرآیند مادی پربسامدترین فرآیند به کار رفته در متن است؛ در اکثر بندها، حضرت سلیمان (ع) نقش کنشگر را دارد که پایان دادن به گمراهی قوم سبأ را « هدف» قرار داده است. انتقال این مفاهیم از سوی حضرت سلیمان با استناد بر وجه خبری و الزامی محقق میشود که قطعیت دیدگاه ایشان را نسبت به کسانی که در دستگاه حکومتش قرار دارند، نشان میدهد. اکثر بندها با آغازگر مرکب ساختاری شروع می شوند که نقطه شروعی مناسب برای القای پیام بوده و بر پیوستگی متن کمک کرده است. اما در میان عناصر انسجامبخش، عنصر ارجاع، تکرار، تضاد معنایی و ادات افزایشی از بسامد بالایی برخوردارند و تأثیر شگرفی در برجستهسازی کلام شخصیتها و پیوستگی و گستردگی بندها ایفا کردهاند.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش به تحلیل زبانشناختی این داستان در سورۀ نمل با تکیه بر فراکارکردهای مطرح شده در چارچوب نظری الگوی هلیدی میپردازد و نشانههای معناساز هلیدی را به عنوان ابزاری کارآمد برای تحلیل متن سوره به کار میگیرد تا به این پرسشها پاسخ دهد که: - نشانهشناسی معناساز هلیدی، چگونه در کشف لایههای معنایی این داستان قرآنی عمل خواهد کرد؟ - گفتمان این آیات و نگرش ایدئولوژیکی آن منوط به کدام ویژگیهای زبانی است و توسط چه ساختارهایی تولید شدهاند ؟ - آغازگر در این آیات از چه الگویی پیروی میکند و این الگوها نشاندار است یا بینشان؟ - پربسامدترین عناصر انسجامبخش متنی که به القای بهتر معنا و پیوستگی متن قرآنی میانجامد کدامند؟ بر این اساس با استفاده از فرایندهای فعلی مطرح شده در ساختار اندیشگانی، لایههای معنایی این آیات را بررسی میکند و برای رسیدن به نتیجه بهتر، تعدادی از آیات را در قالب جدولهایی بررسی و سپس به صورت آماری ارائه میدهد تا نشان دهد که معناهای این متن گرانقدر توسط چه ساختارهایی تولید، تثبیت و برجسته شدهاند تا با خلق اثری منسجم، دریافت پیام را برای مخاطبان آسان و ممکن سازد.
این وجه بنابر ارزش زبانی آن عمدتا، با هدف گرفتن اطلاعات از مخاطب (سپاه سلیمان، بلقیس) در متن حضور مییابد، و گاه کارکرد هنری بهخود میگیرد، و بیانگر نارضایتی از عدم حضور بهموقع هدهد، بیاعتنایی حضرت سلیمان نسبت به هدایای ملکۀ سبا میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} بررسی آیات مذکور از سورۀ نمل در رابطه با حضرت سلیمان، در سطح بینافردی حاکی از این است که وجه خبری بیشترین بسامد فراوانی را به خود اختصاص دادهاند.