چکیده:
انسان، برترین آفریده خداوند و والاترین نشانه قدرت اوست. تمام زمینه های رشد و کمال در وجود انسان
نهاده شده است تا به مقام خلیفه اللهی برسد و این هدف جز با تربیت دینی و اخلاقی ممکن نیست. هدف
از رسالت انبیا و امامان معصوم علیهالسلام نیز فراهم کردن زمینه های رشد و تعالی انسان و رهانیدن او از
گمراهی ها و هدایت به سوی نور است. اگر این تحول مقدس بر اساس تربیت الهی در انسان تحقق نیابد،
انسان در مرتبه حیوانیاش می ماند و در جهت سیر نزولی گام بر می دارد. همه تلاش انبیا و همت معصومان
علیهم السلام این بوده است که انسان تربیت کنند. از دیدگاه اسلام و مکتب تشیع، بهترین راه تربیت انسان،
پیروی از وحی الهی و سنت معصومین علیهم السلام است. در این پژوهش نظام تربیتی اسلام در صحیفه
سجادیه و نهج البلاغه بررسی خواهد شد. مجموعه دعاها و فرازهای شیوای این صحیفه الهی و همچنین
حکمت های سخنان مولی علی (ع) در نهج البلاغه نشان می دهد این کتاب ها، ابعاد گوناگون دارند که
بررسی بعد تربیتی آن در اولویت پژوهشی قرار گرفته است. با توجه به جامعیت و گستردگی مباحث تربیتی
این دو کتاب، بررسی نظام تربیتی منسجم در محدوده این پژوهش نمی گنجد. از این رو گروه یا گروه های
پژوهشی باید در قالب پژوهش برنامه ای، پژوهش جدی را در فرآیندی گسترده و طولانی به انجام رسانند.
در این پژوهش تنها به برخی عناصر نظام تربیتی، آن هم در بعد دینی و اخلاقی اشاره می شود.
خلاصه ماشینی:
از اين رو امام سجاد عليه السلام براي انجام رسالت خود که همان هدايت و تربين انسانهاست ، با توسل به شيوه دعا و نيايش از مکتب تشيع علوي پاسداري کرد و به گسترش آموزه هاي اسلامي و تربيت انسان ها پرداخت .
در صحيفه متعلق اميد به چند صورت بيان شده که باز گشت همه آنها به سوي خداست : ١) اميد به خدا: "و لا أرجو غيرک و به جز تو اميد ندارم " ٢) اميد به رحمت خدا: "خود را به اين سخنان سرزنش ميکنم براي اميد به رحمت توست " ٣) اميد به عفو الهي: «فاقدم عليه عارفا بوعيدک» «پس (بنده ات ) با آنکه عارف به وعده هاي عذاب تو بود مبادرت به انجام آن (مخالفت با اوامر الهي) کرد.
گرچه امام سجاد ع درصحيفه به طور مستقل به اين بحث نپرداخته است ولي موارد زيادي در صحيفه وجود دارد که به گونه اي بر مختار بودن انسان دلالت دارد برخي از اين دعاها: الف ) دعاهايي که در زمينه آزمايش انسان بيان شده است : مانند: "سپس ما را فرمان داد تا پيرويمان را بيازمايد و نهي کرد تا سپاسگزاريمان را آزمايش کند.
فرا کش ، و حاجتم را از دنيا بگسل و رغبتم را از سر شوق به لقايت در آنچه نزد تو است به طوري که به ديدار تو اشتياق داشته باشم قرار بده و راستي توکل و اعتماد به خودت را به من عطا فرما" با توجه به اين سخنان برميآيدکه در نظام تربيتي صحيفه بايد اصل توکل و اعتماد به خدا به عنوان اصل اساسي در تمام برنامه هاي تربيتي گنجانده شود زيرا "من يتوکل علي الله فهو حسبه و هرکس به خداتوکل کند او امرش را کفايت ميکند.