چکیده:
در رویکرد انسان شناختی به فولکلور، ادبیات شفاهی بازتابی از فرهنگ و استلزامهای آن در نظر گرفته شده و بهمثابه بستری برای پژوهش و تحقیق درباره جامعه به آن نگریسته میشود. مقاله حاضر به بررسی ابیات و اشعار مربوط به دو آیین روایی در ششتمد سبزوار با عنوان چاووشیخوانی و رباعیخوانی میپردازد. در بررسی این ابیات محوریت با ابیات و اشعاری است که با مضمون امام رضا (علیهالسلام) ساخته و پرداخته شدهاند. پژوهش حاضر با روش مردمنگاری و الهام از بحث نظری «ویکتور ترنر» درباره نمادهای آیینی سامان یافته است. ابیات مربوط به این آیینها بهمثابه نمادهای آیینی عمل کرده، تراکمی معنایی را نشان میدهند. تراکمی که به صورت یک طیف معنایی عمل میکند، از یکسو به عواطف و احساسات انسانی ارجاع دارد و سوی دیگر آن به هنجارها و نظمهای بالقوه و بالفعل جامعه مرتبط است. آنچه در فهم این طیف معنایی مهم است، توجه به عدم تفکیکپذیری این دو قطب است.
خلاصه ماشینی:
آيين هاي روايي ؛ گستره اي از عواطف تا هنجارهاي اجتماعي : بررسي ابيات و اشعار آييني با محوريت امام رضا (عليه السلام ) در ششتمد سبزوار دريافت : ١٣٩٦/٩/١٢ پذيرش : ١٣٩٦/١١/٢ ابراهيم فياض ١، موسي الرضا غربي ٢،رمضانعلي رازقي ٣ چکيده در رويکــرد انسان شــناختي بــه فولکلــور، ادبيــات شــفاهي بازتابــي از فرهنــگ و اســتلزام هاي آن در نظـر گرفتـه شـده و به مثابـۀ بسـتري بـراي پژوهـش و تحقيـق دربـارٔە جامعـه بـه آن نگريسـته مي شـود.
لـذا پژوهـش حاضـر، تـلاش دارد بـا رويکـردي همزمـان از خـلال بررسـي ادبيـات آيينـي و يـا آيين هـاي روايـي مـورد نظـر در بافـت فرهنگ سـنتي ششــتمد ســبزوار، خوانشــي اجتماعــي و فرهنگــي از ايــن جامعــه به دســت دهــد.
بــا توجــه بــه هــدف پژوهــش کــه درک فرهنگــي آيين هــاي مــورد نظــر اســت ، از يکــي از مهم تريـن راهبردهـاي پژوهـش کيفـي ، يعنـي مردم نـگاري ، بـراي گـردآوري و تحليـل داده هـا اسـتفاده شـده اسـت .
در زيـر بـه برخـي از اشـعار آييـن رباعي خوانـي کـه بازنمايـي از شـکوه و عظمـت اسـت ، اشـاره مي شـود: خورشيد چون طلوع نمايد به صبحدم بر گنبد غريب خراسان زند علم نور زياد بارد از آن گنبد طلا رنگين شود شکوفه بر سر روضه و حرم بلند بگوي و مترس کلام با برکات که به غريب خراسان صد صلوات (خانم م ق ٤٧ساله ) آيين هاي روايي ششتمد و بازنمايي مقولات اجتماعي در ادامــه تــلاش بــر آن اســت از خــلال توجــه و بازخوانــي اشــعاري کــه در دو آييــن چاووشــي خواني و رباعي خوانــي بــه کار مــي رود، بــه برخــي از دلالت هــا و ويژگي هــاي اجتماعــي و فرهنگــي جامعــه مــورد نظــر اشــاره شــود.