چکیده:
نهادهای ارتباطی در جمهوری اسلامی ایران، نقش و جایگاه موثری دارند؛ به نحوی که در لایههای مختلف اسناد بالادستی نظام، شاهد توجهات آشکار و پنهانی به آن هستیم. این پژوهش با هدف کلی شناسایی جایگاه نهادهای ارتباطی در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران، انجام شده؛ به این منظور 12 سند، به صورت تمامشماری و به روش تحلیل محتوای کمّی مطالعه شده است. روایی مقولههای شمارششده، بر اساس ضریب کاپای کوهن بین 69/0 تا 93/0 به دست آمده. نتایج عمدة این پژوهش در پاسخ به سوالهای تحقیق، بیانگر آن است که مجموعة اسناد، به لحاظ کمّی و کیفی، توجه یکسانی به رسانه ندارند. این ناهمگونی هم در میان اسناد مشابه، نظیر قوانین برنامههای توسعه و هم در مجموعه اسناد به چشم میخورد. اسناد بالادستی نظام، بیشترین توجه را از میان انواع رسانه، به رسانههای دیجیتال و از مجموع سازمانهای رسانهای و ارتباطی، به سازمان صداوسیما دارند و بر عنصر رسانه (به عنوان ابزار)، کارکرد اطلاعرسانی بهویژه در حوزههای فرهنگی و اجتماعی، مواجهة فعال با رسانههای جدید، افزایش کمّی و کیفی فعالیتها در سطح ملی با توجه به محیط عمومی داخلی، تاکید بیشتری داشته و بیش از آنکه رسانه را محصول توسعه بداند، آن را عامل توسعه دانسته است.
خلاصه ماشینی:
اسناد بالادستی نظام، بیشترین توجه را از میان انواع رسانه، به رسانههای دیجیتال و از مجموع سازمانهای رسانهای و ارتباطی، به سازمان صداوسیما دارند و بر عنصر رسانه (به عنوان ابزار)، کارکرد اطلاعرسانی بهویژه در حوزههای فرهنگی و اجتماعی، مواجهة فعال با رسانههای جدید، افزایش کمی و کیفی فعالیتها در سطح ملی با توجه به محیط عمومی داخلی، تأکید بیشتری داشته و بیش از آنکه رسانه را محصول توسعه بداند، آن را عامل توسعه دانسته است.
از این رو، نهاد رسانه نیز به عنوان جزئی از سیستم کلان اجتماعی، در ارتباط با مجموعه اسناد بالادستی به دنبال ایفای نقش و مطالبة سهم خود، در تمامی مراحل از طراحی تا اجرا و ارزیابی است؛ این در حالی است که کارکردها و تأثیرات رسانه، اعم از فعالسازی و همسوسازی نیروهای اجتماعی، همگنسازی، آگاهیبخشی، افزایش تعلق اجتماعی، فرهنگپذیری، تبلیغ، راهنمایی و رهبری، توسعه فرهنگی و اقتصادی، نظارت بر افکار عمومی و ...
روششناسی این پژوهش از نوع توصیفی ـ تحلیلی و روش انجام آن تحلیل محتوای کمی بوده و در آن به جستوجو در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران، برای کشف و استخراج میزان توجه به نهادهای ارتباطی یعنی رسانههای کشور پرداخته است.
نتیجهگیری علاوه بر نتایجی که در مسیر پاسخگویی به سؤالهای تحقیق و بر پایة مبانی نظری، به طور مستقیم از مجموع گزارشهای آماری به دست آمد؛ نکات قابل تأمل دیگری در ارتباط با موضوع و هدف پژوهش وجود دارد که به شرح ذیل، ارائه میشود: از آنجا که سند چشمانداز، تحقق مقاصد خود را در گرو عملکرد فعال و صحیح رسانه دانسته است؛ انتظار میرفت که در قوانین برنامههای توسعه، که در ذیل سند چشمانداز جمهوری اسلامی تنظیم و تدوین میشود؛ نقش رسانه به نحو سیستماتیک، مؤثر و فراگیر، مورد توجه قرار میگرفت.