چکیده:
یکی از موارد ادب عامه، ضربالمثلها هستند، ضربالمثلها ریشه در باورها و اعتقادات هر ملت و یا حتی هر منطقه دارند و در واقع منعکسکننده فرهنگ هر جامعهای هستند. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل نقش زنان و جنس مونث در ضربالمثلهای مرودشت با رویکرد فمنیست لیبرالیست است. دادههای این پژوهش، از طریق پژوهش میدانی و حضور در میدان مورد بررسی و مصاحبه با گویشورانی که سنّشان از چهل سال بیشتر بوده ، گردآوری شده است. دادهها پس از گردآوری، در چند دسته تقسیمبندی و بررسی شدهاند. زنان در بیشتر این ضربالمثلها نقش منفی دارند و به آنان به دید منفی نگریسته میشود تا جایی که وقتی از بیتعقلّی و ریاکاری سخن به میان میآید، از جنس زن سخن گفته میشود حتی اگر مورد خطاب، یک مرد باشد. هنگامی به زن با دید مثبت نگریسته میشود که زن در خانه بماند و نقش مادریش را ایفا کند یا قناعت کرده و از سرمایه مرد محافظت کند. همه اینها نشان از یک نظام مردسالار در جامعه مرودشت دارد که این مردسالاری برای زنان نیز مورد پذیرش قرار گرفته و برای آنان نهادینه شده است.
خلاصه ماشینی:
زنان در بیشتر این ضربالمثلها نقش منفی دارند و به آنان به دید منفی نگریسته میشود تا جایی که وقتی از بیتعقلی و ریاکاری سخن به میان میآید، از جنس زن سخن گفته میشود حتی اگر مورد خطاب، یک مرد باشد.
همۀ اینها نشان از یک نظام مردسالار در جامعۀ مرودشت دارد که این مردسالاری برای زنان نیز مورد پذیرش قرار گرفته و برای آنان نهادینه شده است.
در واقع، زنبودن و مردبودن، بزرگترین گروهبندیای است که در جامعه شکل گرفته است و این گروهبندی را میتوان در مثلها نیز مشاهده کرد؛ برای همین، زنان یکی از موضوعات مهم در مثلها هستند که در بیشتر مثلها نقش منفی دارند و صفات منفی نیز بیشتر به آنان نسبت داده میشود.
در ضربالمثلها نسبت به زنان بیوه(بیشتر مطلقه) نگاه تحقیرآمیزی وجود دارد و نظام مردسالارنۀ مرودشت نیز مطمئنا در ایجاد این مثلها نقش عمدهای دارد؛ زیرا از نگاه عامه، زن خوب زنی است که با لباس سفید بیاید و با کفن سفید برگردد و در چنین جامعهای اگر مورد ظلم قرار بگیرد باید بسوزد و بسازد.
در مثلها، خوردن و خوابیدن و تمیزنبودن خانه برای زن و حتی همسرش یک ننگ بسیار بزرگ به شمار میرود و به شدت مورد تمسخر واقع شده است؛ زیرا در جامعهای که زنان در عرصۀ اجتماعی حضور ندارند باید به صورت طبقهای نشان داده شوند که بر پایۀ انجام وظایف خانگی شکل گرفتهاند.
تنها زمانی که زنان کارهای خانه را انجام میدهند و بهویژه نقش مادری را ایفا میکنند و وقتی که در نقش یک زن قالیباف ظاهر میشوند، نقش مثبت و خوبی مییابند که همۀ این مثلها حاکی از وجود یک جامعۀ پدرسالار یا مردسالار در منطقۀ مرودشت است.