چکیده:
فضا به یکی از مولفههای اساسی در تحلیلهای شهری تبدیل شده است، در واقع شهرها مهمترین ابزار تولید فضا به ویژه فضای سرمایهداری یا چرخه دوم انباشت سرمایه هستند. هدف این پژوهش تحلیل فرآیند تولید فضا در ایران معاصر است. شهر تهران به عنوان پایتخت ایران در دو سده اخیر مورد مطالعه انتخاب شده است. در راستای رسیدن به هدف پژوهش ساختار اجتماعی، اقتصادی سیاسی، سازمان فضایی کشور، نقش شهر تهران در سازمان فضایی و تغییرات فضایی و کالبدی شهر تهران مورد تحلیل قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و ابزار گردآوری دادهها اسنادی بوده است. آنچه که از این پژوهش میتوان نتیجه گرفت این است که بعد انقلاب مشروطیت دولت نه تنها در فرایند شهرنشینی تاثیر گذار میشود و روند شهرنشینی را با استفاده از مکانیزم تغییر شیوه تولید از شیوه سرمایهداری بهرهبری به شیوه دولتی تغییر میدهد، بلکه همزمان به گسترش شهرنشینی ماهیت فضارا تغییر میدهد، دولت شروع به تولید فضای جدید اقدام میکند که ماهیت مصرفی فضا کمرنگتر شده است و فضای مبادلهای جایگزین آن میشود. شهر تهران برای انباشت سرمایه و تسریع فرایند تولید، توزیع و مصرف در این مدت تغییراتی زیاد کرده است و از یک شهر- زندگی به یک شهر- سرمایه و در نهایت به شهر-کالا تبدیل شده و نتیجه صد سال تلاش دولت در تولید فضا بوده است، دولت با تاثیرگذاری زیاد در بعد بازنمایی فضا (فضای تصور شده) و برنامهریزی انتزاعی شهر کنترل فضا را در اختیار گرفته و با فرایند تغییر زندگی روزمره فضای زیسته و درک شده را نیز تحت تاثیر گذاشته است.
خلاصه ماشینی:
جدول ٢سیر تحولات نظام اجتماعی، اقتصادی سازمانیابی کشور، سازمان فضایی تهران و تحولات کالبدی (انقلاب مشروطیت ) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} منبع : نگارندگان انقلاب مشروطیت هر چنددر کوتاه مدت تغییر زیادی در ماهیت فضا ایجاد نکرد، ولی زیرساخت های لازم را برای تولید فضای سرمایه داری فراهم ساخت ، با انقلاب مشروطیت و ظهور دولت مدرن جوانه های نهادهای سیاسی و مدنی در شهرها شکل گرفتند و شهرها به 102 عنوان مکان زیستی مطلوبتری نسبت به سایرگونه های سکونتگاهی تبدیل شدند.
شهر تهران به عنوان پایتخت کشور اولین مکانی بود که این تغییرات در آن اتفاق میافتاد و فرایند تغییر ماهیت فضای شهر در طول یک سده در دست دولت و عناصر وابسته به آن بوده است که شهر برای انباشت سرمایه و تسریع فرایند تولید، توزیع و مصرف در 113 این مدت تغییراتی زیاد کرده است و از یک شهر-زندگی به یک شهر-سرمایه و در نهایت به شهر-کالاتبدیل شده و نتیجه صد سال تلاش دولت در تولید فضا بوده است ، دولت با تأثیرگذاری زیاد در بعد بازنمایی فضا (فضای تصور شده) و برنامه ریزی انتزاعی شهر کنترل فضا را در اختیار گرفته و با فرایندتغییر زندگی روزمره فضای زیسته و درک شده را نیز تحت تأثیر گذاشته است .
, p (1986) Social Theory and the Urban Question, Routledge; Publisher: Routledge; 2 edition - Sayer, Andrew,(1987) The Difference That space Makes, " in Gregory & Urry (eds), social Relation and Spatial Structure, London: Macmillan LTd.