چکیده:
تعالیم اهل بیت علیهم السّلام در بحث توحید، مجموعه ای منسجم، با اوصافی خاصّ است. در این نظام، هر یک از اجزاء، ارتباط وثیقی با یکدیگر دارند و ویژگی هایی مانند هماهنگی معنایی و عدم تعارض، وحدت موضوعی، تشابه ساختار بیانی، تکرار مفاهیم هم مضمون و تلازم موضوعات مطروحه،به مثابه ارکان تشکیل دهنده نظام تعالیم اهل بیت علیهم السلام در مبحث توحید به شمار می روند. همچنین در بحث تلازم موضوعات مطروحه، میان موضوعاتی مانند قابل توهّم نبودن خداوند، نفی مشابهت خداوند با مخلوقات،نفی جسم انگاری خداوند،تباین ذاتی خداوند و مخلوقات،ازلی بودن خداوند،مرکّب نبودن ذات باری تعالی و محدود نبودن خداوند، تلازم و ارتباط تامّ وجود دارد.در پرتو این طرز تلقّی از ارکان تشکیل دهنده نظام تعالیم اهل بیت(ع)در مبحث توحید و ارتباطات شبکه ای موجود میان موضوعات طرح شده در حوزه مباحث توحیدی، می توان به انسجام و هماهنگی کامل عناصر نظام تعالیم اهل بیت علیهم السلام در بحث توحید و فهم دسته ای از متشابهات اعتقادی وقوف یافت؛ ضمن آنکه آگاهی از اصل وجود چنین نظام یکپارچه ای در روایات پرشمار اهل بیت (ع) و اعتقاد به همبستگی درون شبکه ای آنها با یکدیگر،خود معیار و ملاکی روشنگر برای ارزیابی آراء و نظرات گوناگون در این زمینه به شمار می رود.
خلاصه ماشینی:
به عبارت ديگر، اگر خداوند محدود باشد،ذاتا متجزي و مرکب خواهد بود؛زيرا ويژگي شيء محدود همين است و خداوند منزه از اين امور است ؛از اين رو قابل توهم نيست (نک :ابن ميثم ،١٣٦٢ش :٣٤١/٢ ؛ ابن ابي الحديد،١٤٠٤ق : ٤١٥/٦) در اين زمينه روايات ديگري نيز از حضرت امير (ع ) نقل شده است که پاره اي از آنها از اين قرار است : ٢-١-٥-٢- مسلم بن اوس که در سخنراني حضرت اميرالمؤمنين (ع ) در مسجد کوفه حاضر بوده است ،روايت کرده که شخصي از آن حضرت درخواست کرد تا براي ازدياد محبت ، خدا را برايش وصف کند؛در بخشي از پاسخ آن حضرت آمده است :« لا تحيط به الأفکار و لا تقدره العقول و لا تقع عليه الأوهام فکل ما قدره عقل أو عرف له مثل فهو محدود»٢(صدوق ،١٣٩٨ق : ٧٧)چنانکه ملاحظه مي شود، در اين روايت نيز سخن از احاطه نيافتن ١ - تو همان خداي نامحدودي هستي که در انديشه ها نگنجي تا چگونگي ذات تو را درک کنند، و در خيال و وهم نيايي تا محدود و داراي حالات گوناگون پنداشته شوي.
دربارة تلازم تشبيه و محدوديت روايات ديگري نيز در جوامع حديثي ثبت و ضبط شده است که به جهت اختصار از ذکر آنها صرف نظر مي شود(نک : کليني،١٣٦٥ش :١/ ٨٥ و ١٣٤ ؛ صدوق ،١٣٩٨ق : ٥٥) ١٠-٥-٢- ارتباط نفي تشبيه با بينونت نفي مشابهت خداوند با مخلوقات از اصول مسلم قرآن کريم است (نک :شوري:١١ و الاخلاص :٤) مفهوم اين گزاره که "خداوند شبيه مخلوقاتش نيست " ، خود دلالت بر تباين خداوند و مخلوقات دارد؛ زيرا اگر اشياء عين ذات خداوند بودند و موجودي جز حق متعال نبود، چنين گزاره هايي در کتاب و سنت ، لغو و بي معنا بود.