چکیده:
خیال، پشتوانۀ کلامی خمسۀ نظامی را میسازد که ریشه در مفاهیم فرهنگی و اساطیری، ذوق فکری و روح جمعی دارد. بروز تقابلهای خیر و شر، در تضادی خیالانگیز، ساختار داستان خسرو و شیرین را در پس مضامین عاشقانه و عارفانه، آن را به منظومهای قهرمانی تبدیل میکند. شناخت این ویژگی قهرمانی در منظومۀ خسرو و شیرین به مدد استفاده از روش ژیلبر دوران در تحلیل سامانههای تخیّل، میسّر است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیلی و با بهرهگیری از روش ژیلبر دوران به این تقابلهای دوگانه در منظومۀ فوق میپردازد. این مقاله تلاش دارد با تکیه بر دو منظومۀ شبانه و روزانه تخیّل در نظریۀ دوران، سامانههای تخیّل را در متن و نگارههای منظومۀ خسرو و شیرین تحلیل کند. در میان نسخههای مصوّر ایران، پس از شاهنامه، خمسه محبوبترین نسخهای است که هنرمندان به نگارگری آن مبادرت کردهاند. نمونههای متعدّدی از این کتاب در دورۀ تیموری، به دستور شاهزادگان دولت تیموری تهیه شده است. تحلیل حاضر بر اساس شش نگارۀ شاخص این دوره انجام شده است. مسئلۀ اصلی، تطبیق این سامانههای تخیّل در متن منظومه و نگارههای مربوط به آن است و پژوهش تلاش دارد میزان وابستگی هنرمند نگارگر به سامانههای تخیّلی شاعر را روشن سازدنتایج بهدستآمده نشان میدهد هنرمندان نگارگر در ترکیب کلّی تصاویر، بهشدّت به عناصر خیالانگیز متن و توصیفات شاعر، وابستهاند.
خلاصه ماشینی:
مطالعۀ تطبيقي نشانگان تخيل در متن و نگاره هاي منظومۀ خسرو و شيرين بر اساس روش ژيلبر دوران فريماه پورمند/ بيتا مصباح چکيده خيال ، پشتوانۀ کلامي خمسۀ نظامي را ميسازد که ريشه در مفاهيم فرهنگي و اساطيري، ذوق فکري و روح جمعي دارد.
شناخت اين ويژگي قهرماني در منظومۀ خسرو و شيرين به مدد استفاده از روش ژيلبر دوران در تحليل سامانه هاي تخيل ، ميسر است .
مسئلۀ اصلي، تطبيق اين سامانه هاي تخيل در متن منظومه و نگاره هاي مربوط به آن است و پژوهش تلاش دارد ميزان وابستگي هنرمند نگارگر به سامانه هاي تخيلي شاعر را روشن سازدنتايج به دست آمده نشان ميدهد هنرمندان نگارگر در ترکيب کلي تصاوير، به شدت به عناصر خيال انگيز متن و توصيفات شاعر، وابسته اند.
پژوهش تلاش دارد با اين روش ، نشانگان مربوط به تخيل را در متن و تصوير منظومۀ خسرو و شيرين نظامي بررسي کرده ، تطبيق دهد.
در مرحلۀ بعد، پژوهشگران ، ارزش هاي بصري ٣ که تجليهاي تصويري اين نشانگان بوده اند و هنرمند آن ها را به عنوان بخشي از تصوير به کار برده است ، بر اساس روش ژيلبر دوران استخراج کرده اند.
با استفاده از روش ژيلبر دوران ، در بخش هاي مختلف داستان و تطبيق آن ها با نگارة موجود، نشانگان تخيل را ميتوان به ترتيب زير استخراج کرد: - نشان دادن تصوير خسرو به شيرين : اين بخش از منظومه ، شرح مفصلي است از زمانيکه شاپور، تصوير چهرة خسرو را نقاشي ميکند تا زمانيکه اين تصوير به شيرين نشان داده ميشود.