چکیده:
حکومت غزنویان به عنوان اولین حکومت ترک
نژاد ایران در اواسط سده چهارم هجری بنیان نهاده شد. این سلسله عمری پر دوام داشت
و روزگار زمامداری فرمانروایان آن طی دو دوره(از 351 ه ق تا 431 ه ق و از 431 ه ق
تا 582 ه ق) بیش از 230 سال به درازا کشید. به هنگام موجودیت این حکومت در گسترة
قلمرو متغیر آنان وقایع سرنوشت ساز تاریخی و تحولات سیاسی- اقتصادی- اجتماعی و
نظامی فراوانی در فرایند روابط آنان با حکومتهای همجوار و دستگاه خلافت عباسی پدید
آمد. این مقاله در صدد تبیین این مساله است که آیا روند تصمیم گیری وبرقراری روابط
میان حکومت غزنوی با حکومتهای همجوار از نهادها و منابع درونی مربوط به این موضوع
تاثیر می پذیرفت یا الگوسازی در این امر از متغیرهای فراساختاری(مانند خلافت عباسی
یا برخی حکومتهای همجوار) متاثر بوده و یا هر دو مورد در این زمینه موثر بوده اند؟
شناخت این روند تصمیم گیری و منابع درونی و بیرونی آن و نوع رابطه بوجود آمده ،به
ما توانایی درک عوامل موثر ارتباط بین حکومتها در تاریخ میانه ایران قبل از حمله
مغول را خواهد داد.
خلاصه ماشینی:
٢-عوامل بیرونی مؤثر و حاکم بر روابط خارجی غزنویان در دوره اول حکومت در جریان روابط غزنویان با حکومتهای همجوار و دستگاه خلافت برخی متغیرها و منابع بیرونی نیز بطور مستقیم و غیرمستقیم تأثیرگذار بوده اند که مهمترین آنها بدین شرح می باشند.
(همدانی ،١٣٦٢: ١/٢٠٢) می توان به این موضوع اشاره کرد که پیوستن غازیان به سپاه غزنویان، دست کم ضمن افزایش اعتبار سیاسی ، مذهبی سلاطین غزنوی در میان امیران معاصر خود، در عرصه خارجی جاذبه های لازم برای پیوستن بخشی از نیروهای حکومت های همجوار را به غزنویان ایجاد می کرد و این موجب می شد تا حکومتهای همجوار نتوانند از توانمندی انسانی غازیان در راستای اهداف نظامی خود سود ببرند.
عتبی ،١٣٨٢: ٢٩١-٢٩٠و٢٥٧و٢٠٨) به این موضوع بایستی توجه داشت که جهت گیری مذهبی سلاطین غزنوی در بحث جهاد، به عنوان وسیله ای برای تسلط بر سرزمین های همجوار بوده است و جهادی که آنان در سرزمینهای مجاور براه انداختند بیشتر جهادی با بعد غارتی و سیاسی بود نه جهادی اصیل که در اصول روابط خارجی اسلام مطرح می باشد.
در همین راستا در عرصه روابط خارجی می توان اذعان کرد که تمامی جهت گیریهای نظامی و سیاسی و مذهبی سلاطین غزنوی وسیله ای برای بهره برداری از وضعیت اقتصادی سرزمینهای همجوار بوده است .
) در این دوره تمامی جهت گیریهای نظامی ، سیاسی و مذهبی غزنویان ضمن حفظ قدرت داخلی حکومت ، به عنوان وسیله و ابزاری جهت بهره برداری از عوامل درونی و بیرونی در زمینه روابط با حکومتهای همجوار و غیرهمجوار بوده است .