چکیده:
تاریخ گذاری قرآن و شناخت زمان و مرتبه تاریخی آیات و سور قرآنی یکی از مهم ترین مباحث روز علوم قرآنی است. قرآن پژوهان معاصر ایرانی در این زمینه تحقیقاتی داشته اند که به دو گروه عمده متن گرایان و نقل گرایان تقسیم می شوند. این مقاله ضمن بیان دیدگاه های فوق و بررسی روش های تاریخ گذاری آن ها که شامل «آهنگی- موضوعی»، «مضمون نگری»، «ریاضی- آماری»، «نقلی محض» و «نقل متکی بر متن» می شود، به این نتیجه رسیده که مطمئن ترین راه در تاریخ گذاری قرآن «نقل متکی بر متن» است.
Date determination of the Qur’an and knowing the time and the historical level of Qur’anic verses and surahs is one of the most important issues of the day in the field of Qur’anic science. Contemporary Iranian Qur’anic scholars have researched in this field, which is divided into two major groups of textualists and those scholars who get knowledge derived from oral tradition. In this article, while outlining the above views, and by examining their date determination methods, which includes "tonal-thematic ", "thematic", "mathematical-statistical", "pure narrative" and "text-based”, it is concluded that the most reliable way in date determination of the Qur’an is " narration relying on the text ".
خلاصه ماشینی:
نکتۀ دیگر اینکه، آیا میتوان برای این ملاکها زمانهای خاصی را در نزول قرآن مشخص نمود تا به آن وسیله آیات و سوره ها را ردیف پشت سر هم بچینیم و به ترتیب نزول دست پیدا نماییم؟ مسلم است که این کار شدنی نیست و این راه علامه جز در مواردی آن هم با احتمال اینکه مثلا فلان آیه یا سوره به نظر میرسد، مکی یا مدنی باشد، توانایی دیگری ندارد و به راحتی نمیتوان با توجه به مضامین به ترتیب نزول حتی به صورت محدود دست پیدا نمود و ناچار در بسیاری از موارد پژوهشگر گرفتار احساسات شده و ذوق و سلیقۀ شخصی را به کار میگیرد.
(همان، 345) آنچه از نوشتههای بهجت پور به دست میآید، اعتماد او در حرکت اولیه برای تاریخگذاری، به روایت معروف ابن عباس در ترتیب نزول است و با بررسی تطبیقی روایات و جمع بندی آنها نیز به آن می رسدکه در اکثر کتابهای علوم قرآنی وارد شده و دیگر اینکه او اصل اولیه را در ترتیب آیات در سورهها نزول طبیعی میداند؛ به این معنا که تا یک سوره تمام نشود، سورۀ بعدی نازل نمیشود و با همین پیشفرض و با توجه به روایت ابن عباس شروع به تفسیر قرآن در کتاب «همگام با وحی» مینماید.