چکیده:
تامل در ساختار بلاغی و هندسه ی تصویرهای منوچهری، تمایز آشکار و میزان تفاوت دید زیباشناسانه ی او نسبت به دیگر شاعران سبک خراسانی را پدیدار می سازد و گستره ی این اختلاف، او را تا مرز یک نبوغ ادبی و تا سرحد شاعری یگانه و بی تکرار- خاصه در توصیف تصویرهای طبیعت- برمی کشاند. بررسی و سنجش ابزارهای ادبی و عنصرهای بلاغی موجود در زبان شاعران، یکی از شیوه های دقیق برای شناخت و ترسیم سیر تطور تصویرهای شعری است. در این روش، بررسی شمار و شیوه ی بیان عنصرهای ادبی برای انتقال صور بدیع و تازه ی ذهنی، اهمیت بسزایی دارد و بنابراین موضوع «بسامد» در اولویت قرار می گیرد. این جستار که با روش کمی و آماری نوشته شده است، شگردهای منفرد و صناعات آمیغی بلاغی در 500 بیت از تصویرهای شعری 6 شاعر شاخص سبک خراسانی (رودکی، فردوسی، عنصری، فرخی، منوچهری و ناصرخسرو) را بررسی آماری می کند. نتیجه ی این مطالعه نشان دهنده ی تمایز هندسه ی تصویرهای شعر منوچهری با دیگر شاعران این سبک است؛ در حالی که بیشتر کوشش شاعران این سبک به بهره گیری از شگردهای منفرد و آفرینش تصویرهای ساده و به دور از پیچیدگی صرف می شود، منوچهری با لحاظ استفاده از ابزارهای بلاغی آمیغی برای آفرینش تصویرهای شاعرانه در تمام سبک خراسانی یگانه جلوه می کند و از این منظر، او پیشاهنگ شاعران سبک های آذربایجانی، عراقی و حتی هندی است؛ شاخه ای از تصویر که اوج حضور و بسامد آن را در نقش عاملی سبک ساز در سبک هندی می توان مشاهده کرد. واژه های کلیدی: منوچهری، سبک، شگردهای ادبی منفرد، صناعات آمیغی.
خلاصه ماشینی:
در بحث صناعات کنایه محور ـ همان طور که گذشت ـ حکیم سمرقندی (در ٥٠٠ بیت )، ٢٣ بار از این شگردهای آمیغی بهره میگیرد که این شمار تقریبا ٦ درصد از کل شعر او را به خود اختصاص میدهد و نمود آن را در نمودار زیر میتوان مشاهده کرد: (رجوع شود به تصویر صفحه) رودکی نمودار ٤.
در بحث صناعات «کنایه محور» هم شاعر (در ٢٠٠ بیت ) تنها ١ بار از این شگردهای آمیغی بهره میگیرد که این شمار تقریبا صفر درصد از کل شعر او را به خود اختصاص میدهد و نمود آن را در نمودار زیر میتوان مشاهده کرد: (رجوع شود به تصویر صفحه) نمودار ٧.
در بحث صناعات «کنایه محور» نیز درست (به گونه ی حکیم باژ) شاعر (در ٥٠٠ بیت ) تنها ٢ بار از این شگردهای آمیغی بهره میگیرد که این شمار صفر درصد از کل شعر او را به خود اختصاص میدهد و نمود آن را در نمودار زیر میتوان مشاهده کرد: (رجوع شود به تصویر صفحه) عنصری نمودار ١٠.
با توجه به داده های جدول ١٨، اصلیترین شگردهای تصویرساز شعر ناصرخسرو، دو صناعت بلاغی «تشبیه » و «کنایه های منفرد»اند که بررویهم ٣٥٦ بار (از ٤٤٤ بار کل صناعات ) به کار رفته اند؛ این امر گویای گرایش شاعر به سمت چپ نمودار و تمایل به تولید تصویرهای ساده است .