چکیده:
در ایران مرکزی دریاچه های متعددی وجود دارد که در حال حاضر تبخیر از آنها از میزان آب ورودی بیشتر است. در نتیجه، کانی های محلول که در دوره های مرطوب تر وارد این حوضه های انتهایی شده است بر اثر ادامه خشکی رسوب می نمایند و زون های متعدد از کانی های تبخیری ایجاد می کنند. در حوضه اصلی دریاچه نمک با مساحت 1806 کیلومتر مربع در ایران مرکزی واقع شده است و حوضه خود را به مساحت 8153.7 کیلومتر مربع را زهکشی می کند.این پژوهش با هدف بررسی تحولات ژئومورفولوژیکی دریاچه بعد از آخرین دوره یخچالی به کمک شناسایی سطوح تبخیری اطراف آن انجام گرفته است.در پژوهش حاضر از نقشه توپوگرافی 1:25000، مدل رقومی ارتفاع در مقیاس 1:50000، تصاویر ماهواره ای ETM+ و مشاهدات میدانی و همچنین به کمک نرم افزارهای GIS و ERDAS انجام شده است.تکنیک مؤلفه های اصلی به منظور شناسایی سطوح تبخیری اطراف دریاچه بکار گرفته شد و نتایج آنالیز با مشاهدات میدانی ارزیابی شد.در نتیجه اعمال عملگر PCA ، سه سطح در اطراف دریاچه نشان داده شد که مجموع آنها 1850.95 کیلومتر مربع مساحت داشت و سطح نامبرده مؤید حداکثر رشد دریاچه در آخرین دوره یخچالی بود.سه زون تبخیری که نشانگر خشک شدن تدریجی دریاچه تحت تأثیر کاهش بارش و افزایش تبخیر تا کنون بوده اند، به ترتیب شامل منطقه آهکی(کلسیت) با 201.91 کیلومتر مربع، منطقه گچی با 435.59 کیلومتر مربع و منطقه نمکی(هالیت) با 1213.45 کیلومتر مربع مساحت بودند.
خلاصه ماشینی:
بطور کلی در تحقیق حاضر سعی شده است ابتدا به معرفی لندفرم های ژئومورفولوژیکی منطقه مورد مطالعه پرداخته شود و سپس با شناسایی سطوح تبخیری اطراف دریاچه نمک قم به چگونگی تحولات ژئومورفولوژیکی آن از آخرین دوره یخچالی تا کنون پی برده شود.
تحولات آب و هوایی بزرگترین اثر خود را بر تغییر سطح آب دریاچه ها و چگونگی رژیم هیدرولوژیکی، بیولوژیکی و بیوشیمیایی آن ها می گذارد (٢٠٠٥ ,Ferrati et al) همچنین مطالعات نشان داده است که دریاچه های داخلی به طور عمده ای از تغییرات بارش متأثر بوده و تحت تأثیر خشکسالی های مکرر، طوفان ها و سیلاب ها قرار دارند(١٩٩٦,IPCC).
در حوزه علوم جغرافیایی ؛ در مورد استفاده از تکنیکهای سنجش از دور بویژه تحلیل مؤلفه های اصلی(PCA) و استفاده از ترکیب باندی در شناسایی پدیده ها در ایران می توان به پژوهشهای متعدد علوی پناه (١٣٨٣و١٣٧٩)، رامشت (١٣٨٣)، زهتابیان (١٣٨٩) و قهرودی تالی(،٢٠١٠١٣٨٩،١٣٩٠) و شهرابی(١٩٨٦) برای مطالعه تغییرات سطوح رسوبی اشاره نمود.
عمق نمک این دریاچه بین ٥ تا * Prakash ٥٤ متر متغیر است که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند.
برای بدست آوردن تغییرات سطح دریاچه از آخرین دوره یخچالی تا کنون ، از روش تحلیل مؤلفه های اصلی(PCA) مبتنی بر ماتریس همبستگی استفاده شد.
عمق نمک این دریاچه بین ٥ تا ٥٤ متر متغیر است که توسط لایه های خاک رس از یکدیگر جدا شده اند.