چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی تفکر آیتالله نائینی در مشروطه به عنوان زیربنای نظری حکومت اسلامی میباشد. چراکه ایشان نظام سیاسی مطلوب را فقط از نوع دینی آن میداند. آیتالله نائینی در زمان مصادره مشروطیت به حمایت از مشروطه میپردازد. ایشان معتقد است مشروطه، استبداد را محدود و حق حاکمیت مردم را افزایش میدهد. به این جهت تلاش برای قطعیت مشروطه مینماید. برایناساس این تحقیق با روش توصیفی و رویکرد تحلیل اسنادی به بررسی این موضوع میپردازد که چه رابطهای بین اندیشه سیاسی آیتالله نائینی و شکلگیری حکومت اسلامی وجود داشته است؟ و اما پاسخی که نویسندگان برای این سوال در نظر گرفتهاند این است که آیتالله نائینی نظام سیاسی امامت شیعی را بهعنوان نظام مطلوب سیاسی به جای سلطنت پادشاهی معرفی و نوع حکومت و حاکم را در دوران غیبت که حکومت اسلامی بهدست ولیفقیه باشد را معرفی نمود.
هدف هذا البحث تسلیط الضوء علی الاطروحة الفکریة لآیة الله النائینی فی الحرکة الدستوریة علی اعتبار انها تمثل الأساس النظری لإقامة الحکومة الإسلامیة؛ وذلک لأنه یری أن النظام السیاسی المنشود، من النوع الدینی فقط. وقف آیة الله النائینی فی زمان مصادرة الحرکة الدستوریة للدفاع عن اطروحتها. فقد کان یعتقد أن الحرکة الدستوریة، تقید الاستبداد ونعزز سلطة الشعب. وانطلاقا من هذا الموقف سعی من أجل قاطعیة الحرکة الدستوریة. وعلی هذا الأساس یتناول هذا البحث مناقشة هذا الموضوع باسلوب وصفی وتوجه نحو التحلیل الوثائقی، من أجل بیان طبیعة العلاقة بین الفکر السیاسی لآیة الله النائینی واقامة الحکومة الإسلامیة. وکان الجواب الذی أخذه الکاتبان بنظر الاعتبار بالنسبة الی هذا السؤال هو أن آیة الله النائینی یطرح النظام السیاسی للإمامة الشیعیة کنظام سیاسی منشود بدلا من الحکم الملکی، ویصف نوع الحکومة والحاکم فی عصر الغیبة حیث تکون الحکومة الإسلامیة بید الولی الفقیه.
The current research is aimed at studying Ayatollah Nainis thought in
constitutional movement as a theoretical foundation of the Islamic System
since he considers the religious system as the only desired political system.
When the movement was expropriated, he continued to support it. He
believes that constitutionalism restricts the dictatorship and increases the
peoples share in the ruling system. That is why he tries to strengthen the
constitutionalism. Based on this and applying descriptive method with
document analysis approach, this research tries to find out what relation has
existed between the political thought of Ayatollah Naini and the formation
of an Islamic ruling system. The answer to this question provided by the
authors is that Ayatollah Naini introduced the political system of Shiite
Imamate as the desired political system instead of monarchy. For the type of
the ruling system and the ruler during the age of occultation, he introduced
wali faqih as the ruler.
خلاصه ماشینی:
(نائینی با مقدمه حسینیان، 21/19/1387) هدف مشروطیت به رهبری عالمان اسلامی، اسلامخواهی بود و قطعا آنها تصویر روشنی از نظام مشروطه داشتند و حکومت قانون، محدود بودن قدرت سلطنت، تفکیک قوا، تقسیم قدرت سیاسی یا عدم تمرکزگرایی، 1 وجود مجلس شورای ملی ـ اسلامی و نظارت مبعوثان ملت بر بنای «امرهم شوری بینهم» را بهخوبی میدانستند و بر آن تأکید ورزیده و تصریح میکردند.
(تسکین دوست، 1381: 148 ـ 147) همانگونه که گذشت، طرح مشروطه در صورت عدم دسترسی به فقیه جامعالشرایط مطرح میشود؛ یعنی وقتی مسلمانان از تشکیل حکومت اسلامی مطلوب ناتوانند، به ناچار نظام مشروطه را بر نظام پادشاهی مطلقه اولویت میدهند، در مشروطه قدرت پادشاه به رأی نمایندگان ملت مسلمان منوط میگردد و مصوبات آن، باید مورد تأیید شورای فقها قرار گیرد و مردم ظلم کمتری را متحمل میشوند، بنابراین نائینی نظام مشروطه را تأیید اضطراری بر حکومت مطلوب اسلامی میداند: در این عصر غیبت که دست امت از دامان عصمت کوتاه و مقام ولایت و نیابت نواب عام در اقامه وظایف مذکوره هم مغصوب و انتزاعش غیرمقدور است، آیا ارجاعش از نحوه اولی [یعنی نظام استبدادی] که ظلم زائد و غصب اندر غصب است به نحوه ثانیه یعنی سلطنت مقید به رأی مجلس و تحویل استیلای جوری به قدر ممکن واجب است؟ یا آن که مغصوبیت، موجب سقوط این تکلیف است؟ (نائینی، 1387: 65) ایشان از قائلین به ولایت فقیه است که در این کتاب تمام مناصب امام معصوم× را برای فقیه جامعالشرایط ثابت میداند.