چکیده:
در مصادر حدیثی شیعه و اهلسنت از پیامبر گرامی اسلام صلّی الله علیه و آله و سلّم به صورت متواتر روایت شده است که امامان و خلفای پس از آن حضرت 12نفرند این روایات افزون بر دلالت بر مضمون یاد شده بر این نکته نیز دلالت دارند که تعداد ائمه علیهم السّلام منحصر در این تعداد است و بر این تعداد نه یک نفر میتوان افزود و نه از آن میتوان یک نفر کاست در کنار مجموعه روایات یاد شده روایات اندکی وجود دارد که به ظاهر موهم آن است که تعداد ائمه بیش از 12نفر است. این روایات که دستاویز برخی از جریانها انحرافی قرار گرفته شایسته توجه و تبیین مجدد است. نوشتار پیش رو عهدهدار تبیین این روایات است در توضیح این روایات نکاتی قابل توجه است نخست اینکه در هیچ روایتی تصریح نشده است که ائمه13 نفر یا بیشترند و دوم اینکه روایاتی که ادعا شده بر مطلب یاد شده دلالت دارند روایاتی دو پهلو هستند که تاب مقاومت دربرابر روایات متواتر، صریح و محکمی که تعداد ائمه را در 12نفر منحصر میکند، ندارند.
خلاصه ماشینی:
نقد و بررسی اولین نقدی که بر استدلال به این روایت وارد است وجود نسخه بدلهای متفاوت از آن است نسخه بدلهایی که بر 12نفر بودن ائمه دلالت دارند و با روایات ائمه اثناعشر هماهنگ هستند به عنوان نمونه شیخ مفید روایت یاد شده را با همان سند کلینی بدین صورت نقل کرده است: عن زراره قال سمعت أباجعفر؟ع؟یقول الاثنا عشر الائمه من آلمحمد کلهم محدث علی بن أبیطالب؟ع؟و أحد عشر من ولده و رسول الله؟ص؟و علی هما الوالدان.
ثانیا در این روایت تصریح نشده است که ائمه 13نفرند بلکه امامان دوازدهگانه از اولاد پیامبر اکرم( و امام علی( معرفی شدهاند و این میتواند از باب تغلیب باشد (وحید بهبهانی، بیتا: 191به نقل از مجلسی اول) یعنی چون اکثر دوازده امام فرزندان امام علی( هستند حکم به کل 12نفر سرایت داده شده است و همه آنها از اولاد آن حضرت شمرده شدهاند و تغلیب امر شایعی است که در محاورات بسیار از آن استفاده میشود به عنوان نمونه میتوان به این روایت اشاره کرد: سمعت علی بن الحسین( یقول: آن الله خلق محمدا وعلیا وأحد عشر من ولده من نور عظمته، فأقامهم أشباحا فی ضیاء نوره یعبدونه قبل خلق الخلق، یسبحون الله ویقدسونه وهم الأئمة من ولد رسول الله(.
افزون بر قرینه خارجی یاد شده قرینهای داخلی نیز مدعای یاد شده را تأیید میکند قرینه یاد شده بدین قرار است که این حدیث نمیگوید امامان 12نفرند و آنها از اولاد پیامبر( و امام علی؟ع؟هستند اگر روایت به این صورت بود ممکن بود کسی ادعا کند طبق این حدیث ائمه 13 نفرند بلکه در حدیث چنین آمده که الاثنا عشر الإمام من آل محمد؟ع؟کلهم محدث من ولد رسولالله( و ولد علی بن ابیطالب(...