چکیده:
تحلیل جامعه شناســی امنیت در سیاســت نامة نظام الملک، تحلیل تطبیقی دو مفهوم »امنیــت، از دیدگاه جامعه شناســی« و »متن ادبی سیاســت نامه« اســت. امنیت و نمود جامعه شناســی آن، تا حدودی مربوط بــه حوزه کارکرد زبان و ادبیات نیســت؛ اما تامل در متن سیاســت نامه، وجود و ظهور چنین پدیده سیاســی ـ دفاعی و اجتماعی را نشان می دهد. تلاش پژوهشــگران عمدتا متمرکز بر یافته های متن سیاســت نامه و تطبیق آن بــا ایده های مفاهیم امنیت و جامعه شناســی بوده اســت؛ نه تطبیق ایــن مفاهیم با متن ســیرالملوک. یافته های پژوهش حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام یافته، نشــان می دهد که کتاب هایی مانند سیرالملوک و همانندان آن، بستر مناسبی برای طرح تفکرات و راه کارهای جامعه شناســی امنیت و بروز آن در جامعه اســت. وزیر دانشــمندی همانند نظام الملک توســی، ســعی تمام کرده است تا با اســتفاده از ابزار »داستان«، »تمثیل« یا »حکایت«، لزوم پایبندی به امنیت همه جانبة مردم را به گوش پادشــاه ســلجوقی ایران برساند. قراین تاریخی از موفقیت خواجه در این راه خبر می دهند.
خلاصه ماشینی:
ســعی نگارنده بر این است تا از روش مطالعاتی توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از آنالیز یا تحلیل متن ، امنیت و جنبه های گوناگون آن را از دیدگاه جامعه شناســی ، مطابق با طرز تفکر نظام الملک توسی و در دورة آلپ ارسلان و ملک شاه سلجوقی بپردازد.
« (همان : ٩- ١٠) بنــا به اعتقاد خواجه نظام الملک ، وقتی پادشــاه این نوع رفتارهای اجتماعی را انجام می دهــد و پایه های اجتماع را به داد و میزان و عــدل بنیان می نهد، »امنیت «، در تمام ارکان جامعه ایجاد می شود.
و هیچ کس را اندیشــه و تمیز آن نمی باشــد که چرا باید که جهولــی ، بی کفایتی ، بی اصلی ، بی فضلی چندین شــغل دارد و معروفی ، اصلی و معتمدی یک شغل ندارد و محروم و معطل باشد!« (نظام الملک ، ١٣٨٤: ٢٢٩) سید جواد طباطبایی در تحلیل این اختلافات می نویسد: »در واپسین سال های زندگی ، میان او و فرمانروایان ترک و به طورکلی میان آداب کشورداری ایرانیان و شیوة فرمانروایی ترکان ، چنان شــکافی پدید آمده بود که حتی مصلحت اندیشی های خواجه و کوشش های او برای پر کردن آن شــکاف نمی توانسته است کارساز باشد.
« (حسنی ، ١٣٨٨: ١٥٧- ١٥٨) طبق نظر پادشــاه ، تأمیــن امنیت و رفاه همه جانبۀ مردم ، درگــرو وجود آرامش ، رفاه اقتصادی و فرهنگی و تقریبا رضایت از تمام سطوح زندگی کارگزاران مختلف حکومت در رده های متغیر و گوناگون حکومتی است ، یعنی برای ایجاد امنیت ملی ، باید ارکان حکومت و رده های مختلف آن ، همیشه بـــازبینی شوند و هیچ مشکلی برای آن ها فراهم نیاید که برای حل و فصل آن ، دست به کاری زنند که باعث اغتشاش در امور جامعه شود.