چکیده:
در نوشتار پیشرو، حوزه مهدویتپژوهی بهعنوان دانش نوپا و مستقل با اصطلاح جدید به وسیله رشته آیندهپژوهی مورد بررسی و مداقه قرار میگیرد. مقاله با ذکر مقدمهای شروع و با بیان مفهومشناسی واژگانی مانند: مهدویتپژوهی، آیندهپژوهی و اصطلاحنامهشناسی ادامه پیدا میکند و سپس به تعیین قلمروی بحث پرداخته میشود. رسالت اصلی مقاله، پرداختن به حوزه مهدویتپژوهی بهعنوان یک حوزه دانشی با نگرش گذشتهپژوهی و آیندهپژوهی است. بنابراین فرایند بحث به تبیین مهدویتپژوهی با دو رویکرد پسینی و پیشینی همت گماشته شده و در آخر، چشمانداز مهدویتپژوهی با دو نگرش اکتشافی و هنجاری، با رویکرد آیندهپژوهی ترسیم میگردد. در نگرش اکتشافی، به گرایش و رشتهبودن حوزه مهدویتپژوهی و در نگرش هنجاری، به میان رشتهبودن مهدویتپژوهی بهعنوان دانش مستقل اسلامی نظر داده میشود.
خلاصه ماشینی:
به نظر نگارنده، آیندهپژوهی و آیندهنگاری، یک حوزه دانشی معطوف به آینده است که بهعنوان یک دانش روشی و آلی (نظیر علم منطق)، روششناسی شناخت آینده و کیفیت تعامل با آن را در اختیار مردم قرار میدهد تا علاوه بر شناخت آینده با رویکرد اکتشافی، قدرت مهندسی و رسیدن به آینده مطلوب و مرجح با رویکرد هنجاری، برای آیندهپژوهان فراهم شود و با استفاده از تصویرپردازی آیندههای ممکن و پیشبینی محتملات و مرجحات آن، بسترشناسی فرصتها و چالشهای فراسوی فراهم شده و با تجهیزات و ابزارهای لازم در راستای اهداف و ارزشهای مقبول فردی و اجتماعی، توان برنامهریزی و آیندهسازی و مهندسی آینده مهیا شود.
به بیان دیگر، گاهی اصل حوزه مهدویتپژوهی بهعنوان شاخهای از امامتپژوهی که خاستگاه علم کلامی دارد، مورد توجه است تا مدیریت دانش مهدویتپژوهی از حیث جایگاه و طبقات علوم و از حیث الزامات، ماهیات و چیستی و از نظر کاربرد و کارکرد به رشتگی و میانرشتگی و بررسی میشود و گاهی تنها به مسائل درونی و جزئی مهدویتپژوهی و چگونگی رابطه و تعامل آنها نسبت به دیگر مسائل و چگونگی تبیین و تحلیل آنها توجه میشود.
بیتردید، برخی از شاخصههای فوق همچون: «موضوع واحد»، «غرض مشخص»، «برخاستگی از دانش کلیتر»، «فراهمشدن بسترهای تخصصی و تقسیمبندی دانش»، «ایجاد فهم جزئی، دقیق و کاربردی»، مواردی هستند که با رویکرد گذشتهپژوهی قابل شناسایی و تطبیق با حوزه مهدویتپژوهی بوده و میتوان وجود آنها را همین الان در حوزه مهدویتپژوهی مشاهده نمود، ولی شاخصههای دیگر مانند: «ساختار منظم و نظامیافته دانش»، «چشمانداز روشن و مشخص»، «روش مشخص و خاص» که در واقع، هر کدام روندهای تغییر مهدویتپژوهی از گرایش بهسوی رشتگی است با رویکرد اکتشافی در آیندههای نزدیک به وقوع میپیوندد.