چکیده:
شناخت منابع یک اثر، کمک شایانی به فهم آن اثر میکند و از جمله مسائلی است که موجب افزایش بینش و محتوای علمی اثر میشود. یکی از آثار در حوزه تفاسیر روایی که در قرن اخیر به رشته تحریر درآمده، کتاب «التفسیر الاثری الجامع» است. این کتاب دربردارنده ارجاعات مختلف از تفاسیر شیعی و اهل سنّت است. در این مقاله به بازشناسی و تحلیل کمّی منابع استفاده شده در تفسیر سوره حمد در این کتاب پرداخته شده و با تفکیک موارد، در جداول مخصوص به خود درج شده است. سپس با استفاده از نرمافزار، جداول و نمودارهای مقایسهای تشکیل شده و به تحلیل آماری منابع پرداخته شده است. در نهایت از تحلیل نمودارها نتایجی حاصل شده که در بررسی و شناخت این کتاب مفید است؛ ضمن آنکه مطالعه موردی سوره حمد در بازشناسی منابع کتاب، اتقان این کتاب را مبرهن میگرداند.
خلاصه ماشینی:
١. بررسي منابع بر اساس قرن وفات نويسنده همان گونه که در نمودار زير مشاهده ميشود، از مجموع ٩٨ کتابي که آيت الله معرفت در تفسير سوره حمد بهره گرفته است ، بيشتر کتاب ها مربوط به قرن ٣ و ٤ هجري است .
البته نبايد اين تصور ايجاد شود که آيت الله معرفت فقط از منابع موافق ، يعني شيعيان و محبان ائمه استفاده کرده ، بلکه از بسياري از منابع به نام و مطرح اهل سنت که حتي عقايدي مخالف ايشان داشته اند هم بهره برده است .
همان گونه که در نمودار زير ديده ميشود، مراجعات به منابع اهل سنت ٦٣٩ بار است ، در حالي که مراجه به منابع شيعي ٣١٣ بار صورت گرفته و اين امر، جامع بيني آيت الله معرفت را نشان مي دهد، و همچنين مشخص ميکند که ايشان در صدد نوشتن کتابي بوده اند که مورد استفاده کل مسلمانان باشد.
جدول بررسي نوع اثر منابع مورد استفاده شده توسط آيت الله معرفت به تفکيک مذهب نويسنده (به تصویر صفحه مراجعه شود) همان گونه که در جدول ديده مي شود، ميزان استفاده از کتب روايي اهل سنت با شيعه يکي است ، ولي ميزان استفاده از کتب تفسيري اهل سنت کمتر از شيعه ميباشد؛ به گونه اي که تنها ٣٣% منابع مربوط به منابع اهل سنت مي باشد.
مراجعات به منابع اهل سنت ٦٣٩ بار است ، در حالي که مراجعه به منابع شيعي تنها ٣١٣ بار صورت گرفته و اين امر، جامع بيني آيت الله معرفت را نشان ميدهد و همچنين مشخص ميکند که ايشان در صدد نوشتن کتابي بوده که مورد استفاده کل مسلمانان باشد.