چکیده:
ازجمله اسباب تفرقه در جامعه اسلامی چگونگی تبیین صفات خبری خداوند در قرآن است. جریان سلفی از فرقههایی است که تفسیر آنان متفاوتتر از دیگر فرق می باشد. این جریان در طیفی از افراط و تفریط به گروها و زیرشاخههای متعددی تقسیم میشود. وجه مشترک گروهای سلفی تاثیرپذیری آنان از باورهای ابنتیمیه است. تحلیل اندیشههای ایشان از روشهای فهم مکتب عام سلفی است. نظر بهضرورت شناختن مبانی فکری این فرقه و اهمیت شناخت اسباب تفرقه در جهان اسلام، این پژوهش با روشی اسنادی و تحلیلی به این سوال پاسخ می دهد که کیفیت دیدگاه مکتب سلفی ابنتیمیه در تبیین صفات خبری خداوند چگونه است؟ دیدگاه آنها از چه میزان استحکام برخوردار است؟ از یافتههای مقاله حاضر این است که جریان فوق نگاه واحدی در تبیین صفات خبری ندارند. آنان به انکار حجیت عقل در فهم این صفات، و مخالفت با تاویل و مجاز در این صفات میپردازند. گاهی فهم این صفات را به خداوند تفویض و گاهی با حجیت دانستن ظواهر آیات سر از تشبیه درمیاورند.
خلاصه ماشینی:
نوع تفسیر آنان از صفات خبری خداوند در قرآن است.
سلف در صفات خبری بر این باور است که اینها نص و ظاهرند و مفهوم آنها برای همه صحابه مشخص بوده نیازی به تأویل نیست.
ابنتیمیه مینویسد هیچیک از صحابه، تابعین و امامان اهل سنت را ندیدهام که چیزی از آیات و احادیث صفات را برخلاف مقتضای مفهوم و معروفش تأویل کرده باشد، بلکه از آنان خلاف سخن متأولان را دیدهام».
(اشعری، بیتا: 211) ابنکثیر ذیل آیه 67 سوره زمر در بیان دیدگاه سلف مینویسد: «مذهب السلف وهو إمرارها کما جاءت من غیر تکییف ولا تحریف»؛ عقیده سلف درباره صفات خبری پذیرش آنان بدون کیفیت است (ابنکثیر، 1999: 7 / 113) زاعونی دراینباره مینویسد: چشمی که برای خداوند نسبت داده شده مناسب ذات او است بدون کیفیت و بدون ماهیت.
به گفته شهرستانی: از میان سلف، در تبیین صفات خبری گروهی قائل به توقف در تأویل شدند و گفتند ما معانی واژههایی که واردشده است را نمیدانیم و مکلف به فهم تفسیر این آیات و تأویل آنها نیستیم.
(ابنکثیر، 1999: 7 / 113) سیوطی، مذهب سلف را در صفات خبری در این میداند که باید به آنها ایمان آورد و معنای آن را به خداوند تفویض کرد و نباید تفسیر کرد و باید خدا را از معنای ظاهر آن تنزیه نمود ...
از کفر آنان این است که برخلاف قرآن برای خداوند صورت را اثبات نمیکنند مگر با تأویل.
تفاوت فاحش و معناداری در فهم قرآن و سنت میان اهل سنت و سلفیان وجود دارد که صفات خبری نمونه کوچکی از این اختلاف است.