چکیده:
مبحث علت و معلول یکی از مباحث مهم و دیرینه فلسفه است که در طول تاریخ، تطور معنایی قابل ملاحظهای پیدا کرده، سرانجام در حکمت صدرایی به بحث رابط و مستقل انجامیده است. نزد ملاصدرا وجود رابط با وجود رابطی تفاوت دارد، ولی اینکه آیا قبل از ملاصدرا کسی توانسته است با گذر از وجود رابطی به وجود رابط نزدیک شود یا تنها او توانسته در وجودشناسی تحول پدید آورد، مسئلهای است که در این مقاله با مراجعه به آثار ابنسینا مورد بررسی قرار میگیرد.
نظر به اینکه باور به وجود رابطی معلول با فطرت توحیدی سازگار نیست، نمیتوان قبول کرد ژرفاندیشی مانند ابنسینا که با برداشتن گامهای اولیه لازم، در تعالی فلسفه ملاصدرا نقش مؤثر داشته است، در وجود رابطی متوقف شده باشد. توجه ابنسینا به ذاتی بودن وابستگی و نیازمندی برای موجود نیازمند، شاهد بر آن است که ایشان به رابط دانستن معلول نزدیک شده بود. این تحقیق با روش تحلیلی ـ توصیفی صورت گرفته است و نتیجهای که از آن به دست میآید، آن است که ابنسینا زمینه ورود به وجود رابط را فراهم کرده است.
خلاصه ماشینی:
تقریب نظر ابن سینا و ملاصدرا درباره وجود رابط و رابطی تاریخ دریافت : ١٣٩٦/١٢/٥ تاریخ تأیید: ١٣٩٨/٢/٢١ یارعلی کرد فیروزجایی * * غلامرضا عظیمی راویز ** * مبحث علت و معلول یکی از مباحث مهم و دیرینه فلسفه است که در طـول تاریخ ، تطور معنایی قابل ملاحظه ای پیدا کرده ، سرانجام در حکمت صدرایی بـه بحث رابط و مستقل انجامیده است .
نظر به اینکه باور به وجود رابطی معلول با فطرت توحیدی سـازگار نیسـت ، نمیتوان قبول کرد ژرفاندیشی مانند ابن سینا که با برداشتن گامهای اولیـه لازم ، در تعالی فلسفه ملاصدرا نقش مؤثر داشته اسـت ، در وجـود رابطـی متوقـف شـده باشد.
مسئله ای که همچنان باید به آن اندیشید این است که : آیا ابن سینا نیز ماننـد ملاصـدرا مـیتوانـد از وجـود رابطی معلول گذر کند و به وجود رابط برسد یا مانند سـایر مشـائیان بـه وجـود رابطی میاندیشد؟ تعلق جعل به وجود علامه حسن زاده آملی وجود رابطی مدنظر مشـائیان را خـلاف فطـرت توحیـدی می داند و می فرماید: «جز اینکه مراد قوم مشاء در فلسفه رایج از انتسـاب معلـول به علت ، همان اضافیه اشراقی باشد» (حسن زاده آملی، ١٣٨٧: ٨).
(178 گرچه گفته اند: «این سخن جز معنای وجود رابطی معلول نیسـت » (عبودیـت ، ١٣٩٠، ج ١: ٢١٢)، اما تشکیک در وجود، اصالت وجـود و تقسـیم طـولی وجـود، روح فلسفه ابن سینا را آماده تعالی و پیوند به حکمت متعالیه صدرایی کرده است .