چکیده:
امروزه با گسترش جرایم و تخلفات گمرکی و متنوع شدن شیوههای ارتکاب آنها، نقش و وظیفه سازمان گمرک بهعنوان مرزبان اقتصادی کشور و کنشگرِ محوری مبادی ورودی و خروجی، در اتخاذ تدابیر پیشگیرانه متناسب با گونه شناسی ارتکاب بزه گمرکی دوچندان گشته است. در همین راستا قانون امور گمرکی مصوب 1390 و اصلاحیه 1395 و نیز آیین نامه اجرایی آن، ضمن پرداختن به اعمال سیاستهای دولت در زمینه صادرات و واردات و عبور کالا، تشخیص و وصول حقوق ورودی و انجام تشریفات قانونی ترخیص و تحویل کالا، از پیشبینی تدابیر پیشگیرانه غافل نبوده است. مجموعه تدابیر پیشگیرانه این قانون که به مناسبت رویههای مختلف گمرکی مورد توجه قرار گرفته است را میتوان در دو دسته وضعیِ فن آورانه، مانند استفاده از اشعههای ایکس ری و گاما و نیز تدابیر سنتی چون حسابرسی، کنترل، مراقبت و بدرقه، تقسیم نمود. تحلیل و بررسی این دو دسته تدابیر از منظر جرمشناسی پیشگیری موضوع مقاله حاضر را تشکیل میدهد. در نتیجه ی مطالعه این مقاله میتوان چنین دریافت که غالب وظایف گمرک، به نحور اداری کارکرد پیشگیرانهی وضعی داشته و اثرات قابل توجهی بر کاهش قاچاق و تخلفات گمرکی در پی دارد. اما با این وجود، کوتاهی و عدم مطالعهی دوجانبهی کنشگران آن از مولفهها و آموزههای پیشگیرانه از روزامدی و تأثیر حداکثری آنها کاسته است.
خلاصه ماشینی:
مجموعه تدابیر پیشگیرانه این قانون که به مناسبت رویههای مختلف گمرکی مورد توجه قرار گرفته است را میتوان در دو دسته وضعی فن آورانه، مانند استفاده از اشعههای ایکس ری و گاما و نیز تدابیر سنتی چون حسابرسی، کنترل، مراقبت و بدرقه، تقسیم نمود.
از جمله مهمترین وظایف و اختیارات گمرک در حوزه پیشگیری از قاچاق کالا بر اساس بندهای پ، ت و چ ماده 3 قانون امور گمرکی، عبارت است از انجام تشریفات قانونی ترخیص و تحویل کالا، کنترل و نظارت بر امر عبور کالا از قلمرو کشور و اجرای قوانین و مقررات مربوط به تخلفات و قاچاق گمرکی.
ا. گ میتوان استخراج نمود، به کارگیری تجهیزات و شیوههای نوین بازرسی از جمله تشریفات و کنترلهای گمرکی از سوی گمرک به منظور حصول اطمینان از رعایت مقررات گمرکی، ضمن تسهیل و شفافیت تجاری، موقعیتهایی که احتمال ارتکاب جرم در آن زیاد است، را تحت یک مراقبت و کنترل دقیق قرار میدهد.
استفاده از اشعه ایکس در قلمرو امور گمرکی میتواند موجب صرفهجوئی در زمان کنترل و بازرسی، صرفهجوئی در بکارگیری نیروی انسانی جهت کنترل و بازرسی، مدیریت زمان، جلوگیری از قاچاق کالا به کشور و خروج کالای قاچاق از کشور، افزایش اعتبار جهانی و ظرفیتهای ترانزیتی، افزایش ظرفیت جذب گردشگر، تکریم مسافران ورودی و خروجی، افزایش امنیت مبادی گمرکی، تقویت اقتصاد ملی، افزایش فشار روانی و اعمال هرچه بیشتر مدیریت ریسک، افزایش بهرهوری و قدرت تمرکز ارزیابان، افزایش ضریب ایمنی کالا، تعامل و همکاری با سازمانهای همجوار، عامل بازدارنده و ایجاد هراس برای قاچاقچیان، در صورت وجود بستر مخابراتی مناسب، ایمنی اطلاعات و اسکن کانتینرهای ترانزیتی در گمرک مبدا و در نهایت پیشگیری از دستکاری کالا شود (بهشتیان، 1387، 27).