چکیده:
طبق نظر پژوهشگران تراکم ادراکی بهصورت تخمین تعداد مردم و فعالیتهایشان، یعنی شدت حضور مردم در فضا تعریف میشود که بر مبنای تعدادی نشانه در محیط، قضاوت میشود و با نوع طراحی محیط، فرهنگ و نشانههای محیطی مرتبط است. درنتیجه محیط تأثیر زیادی بر ادراک تراکم میگذارد که آن را بهصورت پیکرهبندی فضایی بررسی میکنیم. به عبارتی پیکرهبندی، مجموعهای از روابط بین فضاهایی است که در یک موقعیت ویژه در زمان وجود دارند و بر ادراک تراکم توسط شهروندان و کیفیت محیطی تأثیرگذارند. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف استفاده از ابزار تراکم در برنامهریزی شهری و تلاش برای ایجاد محیطی مطلوب برای ساکنان شهرک مسکونی شهیدبهشتی شهر همدان انجام شده است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی است. گردآوری اطلاعات از طریق مشاهده و پرسشنامۀ تنظیمشده با طیف لیکرت است. جامعۀ آماری تحقیق در شهرک بهشتی شهر همدان برابر با 7652 نفر است که حجم نمونه از طریق فرمول کوکران و برابر با 366 نفر انتخاب شده است. تجزیهوتحلیل اطلاعات نیز از طریق محاسبات شاخص فاصلۀ فضایی (SOI) و آزمونهای تحلیل واریانس یکطرفه و تحلیل رگرسیون چندگانه (HMR) صورت گرفته است. درنهایت مشخص شد که هرچه شاخص فاصلۀ فضایی (SOI) پایینتر باشد، یعنی هرچه فضا محصورتر و فشردهتر باشد، کیفیت محیطی پایینتر و برعکس، هرچه این شاخص (SOI) بالاتر باشد، یعنی میزان گشودگی و گستردگی بالاتر و درنهایت کیفیت محیطی بالاتری نیز دارد. درنتیجه پژوهش حاضر به ارائۀ چارچوب مفهومی درخصوص برنامهریزی و طراحی پیکرهبندی فضایی استاندارد و مناسب فضای شهری با توجه به میزان ادراک شهروندان در راستای بهبود کیفیت محیط شهری پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
آنچه در این بررسی نیز از نتـایج محاسـبات شـاخص فاصـلۀ فضـایی (SOI) و آزمون تحلیل رگرسیون چندگانه (HMR) مشخص شد نشان دهنـدة ایـن مهـم اسـت کـه هرچه فضا محصوریت بیشتر داشته و اختلاط و میزان فعالیت بالاتر و پیچیـده تـر و بـه طـور کلـی متراکم تر باشد، ادراک تراکم بالاتری در مقایسه با فضاهای دیگر دارد.
بررسی میزان تأثیرگذاری پیکره بندی فضایی بر کیفیت محیطی هریک از نقاط هفت گانه در شهرک بهشتی (رجوع شود به تصویر صفحه) نتیجه گیری باید توجه کرد که افزایش تراکم و میزان فعالیت های یک محیط و متراکم کردن آن ، همیشه پیشـنهاد مناسبی برای رسیدن به پایداری در محیط نیست و این موضوع با شاخص میزان تراکم ادراکشـده توسط استفاده کنندگان از فضا و ساکنان آن محیط نیز در ارتباط بوده و قابل بررسی است .
در این پژوهش با استفاده از محاسبۀ شاخص فاصلۀ فضایی (SOI) به عنوان شاخصـی از پیکره بندی فضایی و همچنین نتایج آزمون تحلیل رگرسیون چندگانـه (HMR) درخصـوص میـزان تراکم ادراکشده توسط استفاده کنندگان از محیط و همچنین بررسی ارتباط بین پیکره بندی فضـایی با شاخص فاصلۀ فضایی (SOI) و ادراک تراکم در هفت نقطۀ مورد بررسی در شهرک بهشتی شـهر همدان و درنهایت بررسی میزان تأثیرگذاری پیکره بندی فضایی و ادراک تراکم بر کیفیـت محیطـی در هریک از نقاط با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه مشخص شد کـه هرچـه شـاخص فاصلۀ فضایی (SOI) پایین تر باشد، یعنی هرچه فضا محصورتر و دارای میزان بالاتری از فشـردگی و ازدحام و درصد بالاتری از تراکم باشد، کیفیت محیطی پایین تر و به طـور بـرعکس ، هرچـه ایـن شاخص (SOI) بالاتر باشد، یعنی میزان بالاتری از گشـودگی و گسـتردگی و میـزان پـایین تـری از فعالیت ها و همچنین وضوح و سادگی بالاتری داشته و درنهایت کیفیت محیطی بالاتری نیز دارد.