چکیده:
گسترش فیزیکی شهرها، بهخصوص شهرهایی که درنتیجۀ تحولات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، شاهد رشد غیرعادی بودهاند، باعث مشکلات متعددی شده است. به همین منظور، هدف تحقیق حاضر، بررسی وضعیت شهر بیرجند ازنظر سیلخیزی و پهنهبندی خطر ناشی از این حادثۀ مهم طبیعی بود. این بررسی به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و بهمنظور پیشبینی دامنۀ خسارات ناشی از سیلاب انجام شده است. دادههای مورد نیاز در بخش کاربری اراضی، تراکم جمعیت، مشخصات مسیلهای موجود، شیب، تراکم مسکونی و جمعیت، ضریب CN، رواناب، قدمت ابنیه، فضاهای باز و سایر مؤلفههای مؤثر در این خصوص گردآوری شد. دادههای گردآوریشده بعد از تصحیح و تبدیل، وزندهی شد و بعد از انجام مقایسات زوجی و تعیین ضرایب نهایی هر لایه، نقشههای مورد نیاز تهیه گردید. برای تعیین وزن و ضرایب نهایی به تناسب از مدل AHP و نرمافزارهای مربوطه، بهخصوص Export Choice، ArcGIS و... بهرهبرداری به عمل آمد. نتایج نشان داد تمام وسعت شهر در معرض خطر سیلاب قرار دارد. با وجود این، پهنههای جنوب و جنوب شرقی که قریب به 20 درصد از وسعت شهر را به خود اختصاص دادهاند، در معرض خطرپذیری زیاد و خیلی زیاد، محدودههای شمال غربی و جنوب غربی با 50 درصد وسعت، در محدودۀ خطرپذیری متوسط و سایر بخشهای شهر که کمتر از 30 درصد وسعت را به خود اختصاص دادهاند، در پهنۀ خطرپذیری کم و بسیار کم قرار دارند. درنتیجه باید در قسمتهایی که آسیبپذیری بیشتری پیشبینی میشود، برای عملیات کنترل سیلاب و سیستمهای هشداردهندۀ سیل اقدام کرده و بهمنظور رفع تصرفهای غیرقانونی که در بستر و حریم مسیلهای موجود صورت گرفته است، اقدام لازم را به عمل آورند.
خلاصه ماشینی:
تحقیقـات نشان میدهد در طی پنج دهۀ گذشته ، وقوع سیل ها ده برابر افزایش یافته (عبـدی ، ١٣٨٥: ٢٠٠) و بـه دلیل حجم و میزان خسارات مالی و تلفات جانی در مناطق شـهری ، چگـونگی انتقـال و مـدیریت و تخلیۀ رواناب های حادث شده مورد توجه و تأکید قرار گرفته است (اکارت ، ١٣٨٤: ٤٦٦).
به همین منظور، ایـن بررسـی قصـد دارد وضـعیت شهر بیرجند را ازنظر سیل خیزی و پهنه بندی خطر ناشی از این حادثۀ مهم طبیعی بررسی کند.
این در حالی است که تحقیقات نشان میدهد سالانه حدود ١٩٦میلیون نفـر در بـیش از ٩٠ کشـور دنیا در معرض خطر وقوع سیل قرار دارند (٢٠٠٤ ,United Nations, Development Program) و این خطر در شهرها که اغلب در خروجی حوضه های آبخیز واقع شده و بالاترین تراکم جمعیتی را به خود اختصاص داده اند، بسیار مهم و اساسی به نظر میرسد.
زیرحوضه های مسیل کبوترخان (بخش شمالی) نام زیرحوضه بالاترین ارتفاع (متر) پایین ترین ارتفاع (متر) مساحت (کیلومتر مربع ) محیط (کیلومتر) (رجوع شود به تصویر صفحه) با توجه به شرایط توصیف شده ، در این بررسی با استفاده از معیارهای اساسی کـاربری اراضـی ، تراکم جمعیت ، مشخصات مسیل های موجود، شـیب ، تـراکم مسـکونی و جمعیـت ، ضـریب CN، رواناب ، قدمت ابنیه و فضاهای باز، پهنه بندی خطر ناشی از سیل در شهر بیرجند انجام شده اسـت .
Prediction Floods from Urban Development Scenarios: Case Study of the Cabotar Khan Basin.