چکیده:
از دوران قدیم همواره گروهی به وجود مراتبی برای عالم معتقد بودهاند. عالم خیال منفصل، بهعنوان عالمی واسطه بین عالم ماده و عالم عقل- و البته تحت عناوین مختلف- در جهان اسلام مطرح شد. قوۀ خیال نیز قوۀ میانجی حس و عقل درنظر گرفته شد. از طرفی در میان ملل مختلف، تجارب دینی و عرفانیای وجود داشته است که از آن با نامهای متفاوتی مانند کرامات، خوارق عادات و... نامبرده میشود. در میان صوفیه، این موضوعات اهمیت و بسامد ویژهای داشت؛ بهطوریکه متون متعددی در این زمینه به یادگار ماند که تذکرةالاولیاء یکی از آنهاست. هانری کربن مستشرقی است که به کمک مؤلفههای پدیدارشناسی، در برخورد با تجارب عرفانی اولیا، لزوم درک صحیح آن را در موضع دقیقش یعنی عالم خیال منفصل، بارها یادآور میشود. پژوهش حاضر در سایۀ نزدیکشدن بهروش کربن که همان تأویل یا کشفالمحجوب است، معیارهایی ارائه میدهد که در تذکرةالاولیاء به کمک آن میتوان خیالی (مثالی) بودن مرتبۀ وقایع را تشخیص داد. یافتههای پژوهش ناظر بر این است که معیارهایی مانند زمان قدسی، ارتباط با فرشته، اوصاف لطیف و مثالی و... قادرند مکان صحیح وقوع وقایع مثالی را به مخاطبان متونی نظیر تذکرةالاولیاء نشان دهند.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که مطالعات بسیاری دربارة مسائل مربـوط بـه کرامـات و همچنـین تذذکرةالاولیاء و سـیر اندیشۀ کربن به صورت جداگانه انجام شده است که آن ها را در ارتباط با هم بررسی نکرده انـد، از توضیح دیگر آثار صرف نظر می شود و صرفا به برشمردن نام مهم ترین آن ها بسنده می شود: مقدمـۀ شفیعی کدکنی بر اسرارالتوحید (مسـئلۀ کرامـات و طبقـه بنـدی هـای قـدیم )، پدیدارشناسـی، هنـر، مدرنیته نوشتۀ محمدرضا ریخته گران (بررسی نسبت پدیدارشناسـی بـا حکمة الاشذراق سـهروردی )، هانری کربن : آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی نوشـتۀ داریـوش شـایگان (بررسـی سـیر اندیشـه و مختصات فکری کربن )، الخیال ؛ عالم البرزخ و المثال نوشـتۀ محمـود الغـراب (دیـدگاه ابـن عربـی درمورد خیال )، عوالم خیال نوشتۀ ویلیام چیتیک (دیدگاه ابن عربی درمورد خیال )، رسالۀ نوریه در عالم مثال نوشتۀ حکیم بهایی لاهیجی (درمورد عالم مثال ).
این نکات که ویژگی های عالم خیال منفصل و درک خیالی هستند همگی در ارتباط بـا یکـدیگر، کلیتی اندام وار را شکل می دهند و می توان آن ها را معیارهایی دانست که شأن خیالی یک واقعه یـا پدیدار را نمایان می سازند؛ برای مثال مـی تـوان ارتبـاط بـا فرشـته را نـام بـرد کـه ظـاهری را بـرای نشان دادن خود برمی گزیند و کار مؤول بازشناختن حقیقت فرشته است .
Keywords: Henry Corbin, Discontinuous Imaginal Universe, Tazkirat-al-Awliā.
Associate Professor of Persian Language and Literature Department, University of Mazandaran, Babolsar, Iran, s.
Associate Professor of Persian Language and Literature Department, University of Mazandaran Babolsar, Iran, mohseni@umz.