چکیده:
شعراستنادهای تاریخی، بخشی از میراث منظوم ادب فارسی است که حاوی نوعی واقعه نگاری میباشد و قادر است به عنوان یک سند در تحلیل تاریخی رویدادها مورد توجّه قرارگیرد. ظرفیت زبانی و موسیقیایی بودن فوق العاده زبان فارسی، آن را به زبان شعر معروف کرده، بنابراین اشعار آن علاوه بر موضوعات و مضامینی که به شکل معمول در شعر دیگر زبانها منعکس شده کارکردهای تازهای یافته اند که یکی از آنها، نقل تاریخ است. شاعران مشروطه خواه ایرانی از جمله ملک الشّعرای بهار در سروده های خود به نقل وقایع تاریخی آن عصر اهتمام کردهاند و بسیاری از رویدادها و علل وقوع آنها را ماندگار نمودهاند. در این جستار با روش تحلیلی- توصیفی و با دقّت بر اشعار ملک الشّعرا سعی گردید نشان داده شود که بسیاری از مطالب مذکور در کتب تاریخی مربوط به مشروطیّت، قابل انطباق با سروده های ارجمند این شاعر مبارز و بزرگ است، همچنین از بیان اجمالی زندگی نامه و آثار او، اهمّیّت جنبش مشروطه و تاثیر آن در فرهنگ، اجتماع و شعر فارسی و ارائه و تحلیل نمونههایی از شعر بهار که حاوی اطّلاعات تاریخی مربوط به مشروطیّت است غفلت نشده است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه دورة مشروطه ، خود به سه بخش دوران شکل گیری تا پیروزی، یعنی واقعۀ رژی و قتل ناصرالدین شاه تا امضای فرمان مشروطیت به دست مظفرالدین شاه و گشایش مجلس ؛ دوره استبداد صغیر و مبارزه برای بازگرداندن مشروطه و دورة پس از پیروزی تا روی کار آمدن پهلوی اول تقسیم میشود سعی میگردد اشعار بهار هم تا حد ممکن به این ترتیب ارائه و تحلیل کرد.
" (کسروی،١٣٧٨: ٥٤٢) 17 ملک الشعرا پس از واقعۀ به توپ بستن مجلس ، شجاعانه شاه را به حضور ستارخان از آذربایجان ، سپهدار اعظم تنکابنی از گیلان و صمصام الدوله از اصفهان تهدید میکند: باش تا خود سوی ری تازد در آذربایجان حضرت ستارخان باش تا بیرون ز رشت آید سپهدار سترگ فــر دادار بزرگ باش تا از اصفهان ، صمصام حق گردد پدید نام حق گردد پدید تا ببینیم آنکه سر، ز احکام حق پیچد کجاست ؟ کار ایران با خداست (بهار، ١٣٨٧:ص ١٢٥) یکی دیگر از مسائلی که در دیوان بهار طرح شده قرارداد ١٩٠٧ بین روس و انگلیس است که ایران را بین خود تقسیم کردند تا در چپاول ایران مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد نکنند.