چکیده:
واحد شمال غربی که محل تلاقی رشتهکوههای شمالی و جنوب غربی ایران است، یک منطقه ی کوهستانی بهحساب میآید. شواهد فراوانی از فعالیتهای یخچالی کواترنری در این واحد باقیمانده است. در راستای همین مسئله، این مقاله درصدد آن است که با توجه به آثار یخچالی موجود در منطقه به برآورد ارتفاع برف مرز کواترنری آن بپردازد. با استفاده از نقشههای توپوگرافی 1:50000 و انعکاس فرم اشکال یخچالی بر روی نقشهها، بیش از 4000 سیرک یخچالی شناسایی شد که در بین حوضههای آبریز ارس، سفیدرود و دریاچه ی ارومیه پراکندهشده است. با توجه به قرارگیری مناطق کوهستانی این منطقه، سیرکهای یخچالی در قسمتهای غرب، شرق و مرکز واحد شناسایی شدند. ارتفاع برف مرز به روشهای رایت، ارتفاع کف سیرک، نسبت پنجه به دیواره و نسبتهای ارتفاعی برآورد شد. در این واحد ژئومورفیک سیرکهای یخچالی از ارتفاع 1800 متر به بالا امکان شکلگیری داشتهاند. تجزیه و تحلیل ارتفاعات برآورد شده گواه این است که ارتفاع برف مرز دائمی در روش ارتفاع کف سیرک پورتر، به دلیل انعکاس اثرگذاری جهت بر ارتفاع برف مرز نسبت به سایر روشها با واقعیت انطباق بیشتری دارد. ارتفاع برف مرز کواترنری بین 2453 متر (حوضه ی آبریز ارس) تا 2685 متر (حوضه ی آبریز سفیدرود) متغیر برآورد گردید (232 متر اختلاف ارتفاع). این اختلاف نشاندهندهی کاهش ارتفاع برف مرز از جنوب به شمال است. متوسط ارتفاع برف مرز این واحد 2586 متر است. تجزیه و تحلیل یافتهها نشان میدهد که این واحد در دورههای سرد تحت حاکمیت سیستم شکلزایی یخچالی بوده است.
خلاصه ماشینی:
خوش رفتار و همکاران (١٣٩٥)، شواهد ژئومورفولوژیکی یخچال های کوهستانی در کوه شاه البرز در منطقه ی البرز غربی را بررسی کردند و برای بررسی شواهد یخچالی، روش های تجربی را به کار گرفتند و در دامنه ی شمالی که هم اکنون تحت تأثیر فرسایش آبی است ، سیرکهای یخچالی را شناسایی کردند.
قربانی شورستانی و همکاران (١٣٩٥)، به بررسی شواهد ژئومورفولوژیکی یخچالی کواترنری در ارتفاعات شمال شرق ایران (کوه بینالود) پرداختند و به این نتیجه دست یافتند که سیرکهای یخچالی بین ٢١٠٠ تا ٣٣٨٠ متری پراکنده شده اند و ارتفاع برف مرز بین ٢٣٥٠ تا ٢٥٠٠ متر قرار گرفته است .
)به تصویرصفحه مراجعه شود)شکل (١) موقعیت مکانی واحد ژئومورفیک شمال غربی و حوضه های آبریز آن مواد و روش ها از موارد اساسی که در مطالعات یخچال شناسی باید به آن توجه شود ارتفاع برف مرز دائمی است .
جدول (٣) ارتفاع برف مرز به روش رایت (رابطه ی ٢) حوضه ی آبریز رابطه ی ١ رابطه ی ٢ تفاوت ارتفاعی )به تصویرصفحه مراجعه شود) در این مرحله جهات جغرافیایی منطقه (شمال شرق و جنوب غرب حوضه های آبریز) مدنظر قرار گرفت .
در این مرحله نیز همانند روش های قبل حوضه ی آبریز ارس بیشترین تفاوت (٧٤٢ متر) را در بین دامنه های نگار و نسار از خود نشان داده است (جدول ٧).
با توجه به این که تفاوت ارتفاع برف مرز برآورد شده ی حوضه ی آبریز دریاچه ی ارومیه با این روش ، بین دامنه های نگار و نسار منفی بود، مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفت .
, (2016), Equilibrium-Line Altitude of Late Quaternary Glaciers in the Zardkuh Mountain, Iran, Vol. 6, No. 2, PP.