چکیده:
بطور قطع گروه فعلی مهمترین و تاثیرگذارترین بخش هر جمله بشمار میرود. بررسی ویژگیهای فعل و استخراج نتایج آن در آثار تفسیری ارزشمند زبان فارسی بویژه در آغاز شکلگیری زبان فارسی دری ، میتواند بشناخت گونهها و طبقه بندی کاملتر قواعد دستور تاریخی زبان فارسی، کمک کند.آثاری که تاکنون در بررسی دستور زبان ،سبک شناسی، انواع نثر و زبانشناسی بویژه شناخت گونههای زبانی مناطق مختلف ایران، بدانها کمتر پرداخته شده است.در این مقاله میکوشیم تا به گونه شناسی فعلها از قرن چهارم تا ششم با تکیه بر تفسیرهای فارسی از جنبههای زمان ،ساخت و افعال گونه ای بپردازیم و بگوییم که آیا فعلها را از لحاظ گونههای زبانی میتوان بررسی و طبقه بندی کرد؟ و چه عوامل و ویژگیهایی ،متمایزکننده این فعلها از یکدیگر هستند؟بهمین منظور،تفسیرهایی چون ترجمه تفسیر طبری، تفسیر قرآن پاک، تفسیر تاج التّراجم فی تفسیر قرآن الاعاجم ، تفسیری بر عشری از قرآن مجید،تفسیر قرآن مجید(نسخه کمبریج) ، بخشی از تفسیری کهن، تفسیر گزاره ای از بخشی از تفسیر قرآن کریم (تفسیر شنقشی) ، تفسیر نسفی، تفسیر روض الجنان و روح الجنان و تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار مورد بررسی قرار میگیرد. و آنگاه به نتیجه میرسیم که فعلها،از لحاظ گونه شناسی در این آثار، قابل شناسایی و تقسیم بندی هستند.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله میکوشـیم تا به گونه شناسی فعلها از قرن چهارم تا ششم با تکیه بر تفسیرهای فارسی از جنبه های زمان ،ســـاخت و افعال گونه ای بپردازیم و بگوییم که آیا فعلها را از لحاظ گونه های زبانی میتوان بررســـی و طبقـه بنـدی کرد؟ و چـه عوامـل و ویژگیهـایی ،متمـایزکننـدة این فعلهـا از یکـدیگر هستند؟بهمین منظور،تفسیرهایی چون ترجمۀ تفسیر طبری، تفسیر قرآن پاک، تفسیر تاج التراجم فی تفسـیر قرآن الاعاجم ، تفسـیری بر عشـری از قرآن مجید،تفسـیر قرآن مجید(نسخۀ کمبریج ) ، بخشـی از تفسـیری کهن ، تفسیر گزاره ای از بخشی از تفسیر قرآن کریم )تفسیر شنقشی) ، تفسیر نسـفی، تفسـیر روض الجنان و روح الجنان و تفسـیر کشـف الاسـرار و عدة الابرار مورد بررسی قرار میگیرد.
(تفسیر قرآن پاک:٢) ٣- ماضـی سـاده + ی:این «ی »با زمان ماضـی ساده در مفاهیم متعددی همانند موارد زیر بکار میرفته است : ٣-١ «ی » بیان خواب : در تفسـیرهایی از قرن چهارم تا شـشـم ؛ همانند ترجمۀ تفسیر طبری، روض الجنان ،کشــف الاســرار،تاج التراجم و تفســیر قرآن مجید(نســخۀ کمبریج ) این «ی » کاربرد دارد.
همچنین مشــخصــۀ متمایز کنندة مهم دیگری برای تفاوت گونه فرارودی در نســف و گونۀ مرکزی در ری با گونه های مذکور اســت :من پیمان کردســتم فا محمد،نخواهم کان را بشــکنم (بخشــی از تفســیری کهن :٥٦) ماضی التزامی ١- صـفت مفعولی+ صـورتهای مختلف باش : این سـاخت ،در تفسـیرهای قرن چهارم تا شـشـم ،بســیار کم کاربرد اســت .
(تفسیر شنقشی:٢٢١) ٤- «می» در اول : بجز کتاب بخشــی از تفســیری کهن که پیشــوند «همی»در آن پرکاربرد و نشانه قدمت آن و تفاوت گونۀ آن نیز است ، اکثر نویسندگان تفاسیر فارسی قرن چهارم تا ششم ، از این ویژگی استفاده کرده اند.