چکیده:
ابنسینا در مقام اثبات جوهر نفسانی و غیرمادی برای انسان، برهان هوای طلق را مطرح میکند و مدعی میشود که وجود جوهر نفسانی امری بدیهی است و با بیانی تنبیهی، ما را به درک این امر بدیهی یاری میکند. او برهان هوای طلق را به عنوان یک برهان تجربی مطرح نمیکند، اما حالت تصویرشده در برهان، علاوه بر تحقق فرضی، قابلیت تحقق عینی و واقعی را هم دارد. حالت غفلت از بدن و حواس ظاهری که او مفروض میگیرد، با استفاده از «داروهای بیحسی» و با استفاده از «عملیات محرومیت حسی» به تحقق عینی رسیده است. آنچه با کمک این برهان درک میشود، نفس مجرد است، نه مفهوم کلی یا صورت خیالی بدن یا افعال و حالات درونی و یا یکی از اعضای داخلی مانند مغز. روش تحقیق در این مقاله، عقلی، توصیفی و تحلیلی است.
خلاصه ماشینی:
اما این بدان معنا نیست که کسی که صورت خیالی و عقلی از بدن خود در ذهن دارد، دیگر نمیتواند حالت هوای طلق را فرض کند؛ بلکه فرض ذهنی حالت هوای طلق برای صاحبان دقت و فطانت ممکن است؛ حتی اگر صور خیالی و عقلی از بدن در ذهنشان حضور داشته باشد؛ زیرا تمایز صورت خیالی بدن یا مفهوم کلی آن، با چیزی که به عنوان «من» با علم حضوری درک میشود، واضح و روشن است؛ پس حتی کسی که صور خیالی و عقلی از بدن خود دارد، میتواند آنها را از نفس خودش که آن را حضورا درمییابد، تفکیک کند و آنها را از هم تمایز دهد و بهآسانی تشخیص دهد که «من» آن صورت خیالی یا عقلی بدنم نیستم.
خلاصه آنکه برهان هوای طلق ابنسینا بهخوبی انسان را به درک حضوری نفس خود راهنمایی میکند و حالت ترسیمشده در این برهان علاوه بر تحقق فرضی ـ که بهتنهایی کارگشاست ـ امکان تحقق واقعی نیز دارد.
آن چیزی هم که با تحقق فرضی یا واقعی حالت ترسیم شده در برهان به عنوان نفس درک میشود، نه مفهوم کلی یا خیالی بدن و نه افعال و حالات درونی و نه عضوی بدنی همانند مغز است؛ بلکه جوهری مجرد و غیرمادی است.
نفسی که با تحقق فرضی یا واقعی حالت ترسیمشده در برهان هوای طلق درک میشود، نمیتواند مفهوم کلی یا صورت خیالی بدن و نیز افعال و حالات درونی و نیز یکی از اعضای داخلی مانند مغز باشد.