چکیده:
در ادلة عقلی و نقلی، امانتانگاری نفس مورد تاکید قرار گرفته و احکام و لوازم آن، ازجمله وجوب رد امانت و ضمان در تربیت نفس که مهمترین سرمایه انسان است، تاثیر بسزایی دارد. پژوهش پیشرو با روش توصیفی ـ تحلیلی و کنکاش در آموزههای دینی، در کنار بهرهگیری از لوازم امانتانگاری نفس، به این نتیجه رسیده که حفظ نفس، بهعنوان یک امانت الهی، واجب شرعی است و نگهداری این ودیعة الهی از رهگذر شناسایی آفات و آسیبها و مقابله با آن و فراهمسازی بسترها و شرایط لازم برای شادابی و طراوت نفس، میسر است، و نداشتن طراوت نفسانی ـ که در سایه حرکت به سوی خداوند و تقرب به او میسر است ـ با تباهی همراه است. از آفات تهدیدکننده نفس میتوان به دوستان و محیط نامناسب، خوشحالی از فزونی مال و داشتن آرزوهای دراز، غفلت، عدم اعتدال در گفتار، افراط در پاسخگویی به خواستههای نفسانی، ناآگاهی نسبت به نقشههای شیطان نام برد، و از تقوا و مداومت بر یاد خدا، یاد آخرت، انجام تفریحات سالم، و عدم افراط در پرداختن به مسائل معنوی، به عنوان بسترها و شرایط لازم برای شادابی نفس میتوان نام برد.
خلاصه ماشینی:
همچنین در خصوص امانت، در کتابهای اخلاقی بهوفور سخن گفته شده، اما این تحقیق، که با تحلیل آموزههای دینی به تبیین و تشریح نقش امانتانگاری نفس در تربیت پرداخته، و آثار و لوازم تربیتی این آموزه مهم یعنی ودیعه الهی بودن نفس را در زندگی انسانی بررسی کرده، با آنها متفاوت است؛ زیرا با مراجعه به منابع دینی اعم از آیات و روایات و ادعیه و با روش تحلیلی ـ توصیفی و با بهرهگیری از لوازم امانتانگاری نفس در متون دینی، به تبیین نقش تربیتی این آموزه پرداخته است.
با توجه به نکته عقلی پیشگفته، بهوضوح امانت بودن نفس انسانی از منظر عقل ثابت میشود؛ چراکه از سویی با توجه به تحقیقات فلسفی اثباتشده، نفس انسانی با تمام شئونش از آن خداوند است و هیچگونه مالکیتی نسبت به او ندارد و هرچه دارد از آن اوست؛ و از سوی دیگر میدانیم که هر انسانی دارای اختیار است و با اراده و اختیار خود میتواند نسبت به برخی امور مبادرت ورزد، و این مسئله با ادله عقلی و نقلی ثابت شده است.
ازآنجاکه انسان نسبت به نفس خود امین است، و لازمه امین بودن او این است که در نگهداری آن تفریطی صورت نگیرد؛ لذا باید عواملی را که باعث خرابی و از بین بردن نفس میشود، کشف کند و در پی علاج آن برآید.
نتیجهگیری ادلة عقلی و نقلی گویای این مطلب است که نفس انسانی امانتی در دست اوست، و او خود در عین امین بودن، امانت نیز میباشد.