چکیده:
ساقی نامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به
خمریّهسرایی معروف است،این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصه شعر فارسی وارد شده و در
بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از
تاثیر باده انگوری سروده میشد. ولی از قرن ششم هجری به بعده با بهرهگیری از تجربیّات
عرفانی، معنا و مفهومی عرفانی به خود گرفت. این جریان، در ادبیّات فارسی، از رودکی شروع شد
و با حافظ به کمال رسید. از آن پس، بویژه در دورة صفوی ساقینامهسرایی و مغنینامهسرایی بر
منوال حافظ معمول شد؛ طوریکه علاوه بر توصیف ساقی، مطرب، می و میخانه، تجلّیگاه اهداف
سیاسی- اجتماعی و فلسفی شاعران گشت. ملا بمانعلی راجی کرمانی، شاعرحماسهسرای مذهبی
قرن دوازدهم هجری، در منظوم «حملة حیدری»» ساقینامهها و معنّی نامههای بسیاری دارد که
در سرودن آنها به شیوه و سبک شاعرانه حافظ نظر داشته است، ساقینامههای او نیز همچون
ساقینامههای حافظ اغلب متضمن درونمایههای اجتماعی، مواعظ نکتههای اخلاقی و حکمی
است. هر دو شاعر در ضمن سرودن ساقینامهها، علاوه بر نکوهش زاهدان ریاکار به اعتنام
فرصت و شکایت از روزگار، مدح ممدوح، خواص و تاثیر باده و آلات و دستگاههای موسیقی
توجّه کردهاند.
خلاصه ماشینی:
مضامین مشترک «حملۀ حیدری» راجی کرمانی و«دیوان» حافظ شیرازی با تکیه بر ساقینامهها زهرا فرج نژاد فرهنگ 1 چکیده ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبيّات عرب به خمریّهسرایی معروف است.
ملاّ بمانعلی راجی کرمانی، شاعرحماسهسرای مذهبی قرن دوازدهم هجری، در منظومة، «حملة حیدری»، ساقینامهها و مغنّی نامههای بسیاری دارد که در سرودن آنها به شیوه و سبک شاعرانة حافظ نظر داشته است.
Comتاريخ وصول: 29/06/1395 تاريخ پذيرش: 04/12/1397 مقدّمه ساقینامه «ابیاتی است خطابی در بحر متقارب مثمّن مقصور یا محذوف که در آن شاعر با خواستن باده از ساقی و تکلیف سرودن و نواختن به مغنّی، مکنونات خاطر خود را دربارۀ دنیای فانی و بیاعتباری مقام و منصب ظاهری و کجروی چرخ و ناهنجاری روزگار و نگونیبخت و بیوفایی یار و جفای اغیار و دورویی ابنای زمان و صفای اهل دل و مذمّت زاهدان ریایی و مانند اینها ظاهر و آشکار میسازد و در ضمن بیان این مطالب، کلمات حکمتآمیز و نکات عبرتانگیز نیز بر آن میافزاید.
یکی از این شاعران راجی کرمانی، شاعر قرن دوازدهم است که ساقینامههای خود را به تأثیر از حافظ سروده است.
این نارضایتی باعث شد به تقلید از حافظ، مکنونات ذهنی خود را در ساقینامههایش نمایان سازد و به این علّت است که در ساقینامههای موجود در «حملۀ حیدری»، با مضامین و مفاهیمی مواجه میشویم که حافظوارند و اشعار حافظ را در ذهن تداعی میکنند.
» (تمیمداری،1372: 145- 119) راجی کرمانی، یکی از شاعران حماسهسرای مذهبی است که ایّام جوانی او با حکومت پادشاهان صفوی مقارن بود وجوّ سیاسی حاکم بر جامعه در ساقینامههایش تجلّی یافته است.