چکیده:
در این مقاله پس از مفهومشناسی وحدت، توحید و اشاره به اقسام واحد، دیدگاه فیلسوفان اسلامی و مفاد متون دینی دربارۀ توحید ذاتی را تبیین خواهیم کرد. همۀ فیلسوفان اسلامی واجب بالذات را منحصر در یک مصداق میدانند و معتقدند مصداق دیگری برای واجبالوجود ممکن نیست. اما دیدگاه ایشان دربارۀ مصادیق فرضی واجب تطور داشته و از وحدت عددی واجب به وحدت حقۀ حقیقیه رسیدهاند و به اینترتیب به وحدت شخصی عرفانی نزدیک شدهاند. در روایات اسلامی نیز وحدت عددی خداوند، بهصراحت نفی شده است. قرآن کریم نیز با توصیف وحدت خداوند متعال به قهاریت، بیان میکند که وحدت خداوند متعال بهگونهای است که مجالی برای فرض غیر باقی نمیگذارد.
خلاصه ماشینی:
از وحدت عددي تا وحدت حقۀ حقيقيۀ خداوند متعال * مهدي عبداللهي استاديار، مؤسسۀ پژوهشي حکمت و فلسفۀ ايران ، تهران ، ايران (تاريخ دريافت : ١٣٩٧/١٠/٣٠؛ تاريخ پذيرش : ١٣٩٨/٠٤/٠٩) چکيده در اين مقاله پس از مفهوم شناسي وحدت ، توحيد و اشاره به اقسام واحد، ديدگاه فيلسوفان اسلامي و مفـاد متـون دينـي دربارة توحيد ذاتي را تبيين خواهيم کرد.
تفاسير واحديت واجب : وحدت عددي واجب ، وحدت حقۀ واجب ، وحدت شخصي وجود در مسئلۀ توحيد روشن است که از ميان انواع وحدت ، وحدت غيرحقيقـي و نيـز وحـدت مفهومي موردنظر نيست ؛ بلکه اتصاف خداوند متعال به وحدت ، اتصافي حقيقي اسـت و از سوي ديگر، موصوف وحدت ، واقعيت خارجي خداوند متعال خواهد بود.
اما مقصود از يکتـايي واجـب بالـذات ، ايـن نيست که از منظر عقل ممتنع نيست که مفهوم واجب بالذات ، مصاديق متعدد داشـته باشـد که تنها يکي از آنها موجود بوده و بقيه معدوم هستند، بلکه يکتايي ذات خداوند متعـال بـه اين معناست که تحقق مصاديق متعدد براي اين مفهوم محال است ؛ يعني جز يـک مصـداق اين مفهوم ، بقيۀ مصاديق فرضي آن ممتنع بالذات هستند.
مقصود از وحدت حقه خداوند هم اين است که نه تنها خود شريک الباري محال ذاتـي است ، بلکه فرض آن نيز محال خواهد بود.
در اين تفسير از وحدت ، فرض مصداق دوم براي واجب محال است ، نه اينکه فرض آن ممکن ، اما تحقق خارجيش محال باشد.