چکیده:
توسعه فیزیکی شهرها به صورت جدی با عوامل و شاخص های طبیعی و عوارض مختلف ژئومورفولوژیکی در ارتباط هستند. شهر سبزوار مرکز شهرستان سبزوار واقع در استان خراسان رضوی با وسعت 5/303 کیلومترمربع با محدودیت های فیزیکی توسعه ی شهری مانند مسیل ها، کال ها، جنس خاک و . . . مواجه است. هدف از این پژوهش دستیابی به متغیرهای تأثیرگذار در توسعه ی فیزیکی شهر و دستیابی به الگویی که توسعه ی آتی شهر سبزوار را با کم ترین خسارت به محیط طبیعی مکان یابی نماید، می باشد. روش تحقیق بر پایه توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر مدل سازی داده ها بوده است. ابزار اصلی این تحقیق سامانه اطلاعات جغرافیایی در قالب نرم افزار Arc GIS می باشد. با همپوشانی لایه های اطلاعاتی و نقشه ها (توپوگرافی ، شیب ، ارتفاع ، خاک ، کاربری اراضی ، فاصله از گسل، آبهای زیر زمینی و . . .) در محیط GIS، محدوده بهینه ی توسعه ی فیزیکی سبزوار مشخص گردید. وجود مسیل ها و کال هایی که در محدوده شهر قرار دارد و وقوع سیلاب، خطر آب گرفتگی مناطق مسکونی در جنوب سبزوار را تهدید میکند. سفره های آب زیرزمینی در بخش جنوبی شهر در مسیر توسعه محدودیت هایی را به دنبال داشته که فقط می توان منطقه شمال و شمال شرق شهر سبزوار را به عنوان بهترین گزینه توسعه شهر در نظر گرفت.
خلاصه ماشینی:
در مکانیابی بااستفاده از پارامترهای گوناگون و بررسی عوامل و شرایط مختلف جغرافیایی و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، بررسی توسعه شهر سبزوار با توجه به این که در منطقه گرم و خشک واقع است و محدودیت های فیزیکی توسعه شهری از جمله مسیل ، کال ، جنس خاک و ...
با توجه به سیلاب هایی که در سبزوار به خصوص در فصل بهار رخ میدهد، مسیل های تعیین شده ای وجود دارد که با رعایت حفظ فواصل و در نقاطی با ارتفاع مناسب باید توسعه شهر صورت پذیرد قسمت شمال این منطقه مرتفعترین بخش سبزوار میباشد و از نظر هرگونه سیلابها و رواناب ها و همین طور مخاطرات آبهای زیر زمینی در احداث بناها از جمله رطوبت و نشست دارای شرایط مطلوبتری است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) نقشه (٤): شیب اراضی محدوده مطالعاتی شاخص تیپ اراضی عوامل ژئومورفولوژیکی شهر سبزوار همچون همواری و کم عارضه بودن اراضی اطراف شهر که به صورت دشتی از رسوبات مخروط افکنه ای در ارتفاعات شمالی که شهر سبزوار بر روی آن واقع گردیده در تکوین و استقرار اولیه شهر و توسعه آن در جهات مختلف در دوره های بعد موثر بوده است این رسوبات مخروط افکنه ای بستر مناسبی را برای تشکیل خاکهای رسوبی و مناسب جهت کشاورزی فراهم نموده است .