چکیده:
عدالت یکی از ارزشها و معیارهایی است که فلاسفه و مصلحان اجتماعی در طول تاریخ به آن پرداختهاند و در قرآن نیز هدف ارسال رسل و انزال کتب آسمانی، قیام مردم برای برپایی آن بیان شده است. در حوزه اقتصاد، عدالت در مواردی مطرح میشود که تعارض یا تضاد منافع وجود داشته باشد. یکی از حوزههای تعارض منافع که آثار درخور توجهی در توزیع ثروت و درآمد در اقتصاد دارد، ترتیبات خلق پول در نظام بانکداری مبتنی بر ذخیره جزئی است. در نظام بانکداری مبتنی بر ذخیره جزئی، بانکها از امتیاز و حق ویژه خلق پول برخوردارند که منافع درخور توجهی نصیب آنها خواهد کرد. برایناساس میتوان عدالت را به عنوان معیار ارزیابی و طراحی ترتیبات خلق پول در نظر گرفت. نکته اساسی در طراحی ترتیبات خلق پول عادلانه آن است که بانکها امکان خلق پول نداشته باشند و منافع ناشی از خلق پول به طور برابر به همه مردم اختصاص یابد. بدینمنظور باید چارچوبی را طراحی کرد که در آن بدهی بانکها پول نباشد و خلق پول تنها در انحصار بانک مرکزی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
یکی از حوزههای تعارض منافع که آثار درخور توجهی در توزیع ثروت و درآمد در اقتصاد دارد، ترتیبات خلق پول در نظام بانکداری مبتنی بر ذخیره جزئی است.
اقتصاددانانی که در حوزه ترتیبات خلق پول آثاری دارند (کسانی همچون سیمونز، فیشر، فریدمن، اله، فیلیپس، راثبرد و دیسوتو) نیز عمدتاً با محوریت ثبات اقتصادی و یا نقطه مقابل آن نوسانات اقتصادی، نظام بانکداری مبتنی بر ذخیره جزئی (نظام پولی که در حال حاضر در کشورهای جهان حاکم است) را نقد، و ترتیبات جایگزین ارائه کردهاند.
آنچه در این مقاله از آن بحث میشود، معطوف به حوزه سوم است که اصطلاحاً عدالت اجتماعی نیز نامیده میشود؛ چراکه مسئله اصلی ترتیبات خلق پول و به عبارت دیگر نظام پولی میباشد.
امکان خلق پولی که در اختیار بانکها قرار گرفته، موجب دسترس بدون محدودیت به پول I owe You fiat money البته این امکان هست که مردم یک کشور به طور نابرابر از منابع عمومی مثل بودجه و ...
به بیان دیگر سپردههای مردم نزد بانک در نظام بانکداری مبتنی بر ذخیره جزئی، پول محسوب میشود و افراد میتوانند از طریق آن اقدام به خرید دارایی، کالا و خدمات یا پرداخت بدهی کنند؛ درحالیکه در شرایطی که مردم وجوه خود را به بانک در این چارچوب پیشنهادی انتقال دهند، قدرت خرید خود را به بانک انتقال دادهاند و تا زمانی که بانک پول را مجدداً به حساب آنها نزد بانک مرکزی واریز نکرده است، امکان استفاده از آن را نخواهند داشت.
خلق پول به واسطه ماهیت پول مدرن و ترتیبات آن در نظام بانکداری مبتنی بر ذخیره جزئی، منافع درخور توجهی برای سهامداران، مدیران و مرتبطان بانکها دارد که به تغییر توزیع درآمد و ثروت در جامعه خواهد انجامید.