چکیده:
تأکید این نوشتار بررسی تاثیرات نفت بر امنیت سیاسی جمهوری اسلامی ایران از سال 1368 تا 1384 یعنی دوره های ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی و خاتمی است. تداوم اقتصاد جهانی، مناسبات حاکم بر نظام سرمایه داری کنونی و نیاز روز افزون دنیا به انرژی از جمله چالش هایی است که امنیت سیاسی ایران را تحت تأثیر خود قرار داده اند. از یک نگاه افزایش درآمدهای نفتی، فرصتی برای کشور ها محسوب می شود که موجب افزایش درآمد ارزی شده است، امّا از سوی دیگر مدیریت این منابع درآمدی از جمله چالش جدّی دولت محسوب می شود. نفت کلیدی ترین و در عین حال سیاسی ترین کالای دنیای امروز است و از همین رو سیاستگذارینفتی کشورهای نفت خیز در واقع بخش عمده ای از سیاستگذاری ملّی این کشورها را تشکیل می دهد. همین امر اهمیت توجه به نفت و فرآورده های نفتی را دو چندان کرده است. به طور دقیق این پژوهش ریشه های آسیب پذیری و تقویت امنیت سیاسی ناشی از درآمدهای نفتی را تجزیه و تحلیل کرده است. به طور کلی نتایج به دست آمده از این پژوهش حاکی از این مسأله است که سیاست ها و آثار کلی وارد شده در اقتصاد، سیاست و اجتماع طی این دوران ( 1368 – 1384 ) تا حدود بسیار زیادی متأثر از نفت بوده و نتایج آن در قالب تورّم، افزایش حجم نقدینگی و . . . قابل مشاهده است. نفتی که اکنون به عاملی منفی در اقتصاد ایران تبدیل شده است، با مدیریتی صحیح و خردمندانه می تواند موتور توسعه ی ملی کشور شود.
خلاصه ماشینی:
واقعه مهم دیگر در تحولات نفتی ایران در صد سال اخیر وقوع انقلاب اسلامی و تحریم صنایع اصـلی و وابسته به صنعت نفت در پرتو این واقعه بسیار مهم و حیاتی است ، آنچنان که در این دوره میزان سرمایه گذاری خارجی در صنایع مربوط به کشف ، استخراج ، صادرات و پتروشیمی به میزان قابل توجهی کاهش یافت .
در سال ١٣٦٨ یعنی سـالی کـه آقـای هاشـمی رفسـنجانی بـه ریاست جمهوری برگزیده شد و دو دوره متوالی در رأس قوه مجریه نقش آفرینی کـرد، شـامل تحـولات سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی مهمی است ، از آن جمله می توان به : ارتحال امـام خمینــی(ره )، بـاز نگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، اتمام جنگ ، پذیرش قطعنامه ٥٩٨ شورای امنیت ، اتحـاد دو آلمان ، پایان نظام دوقطبی و ...
گفتار اول : تاثیرات نفت بر امنیت سیاسی ایران در دوره ریاست جمهـوری آقـای هاشمی رفسنجانی (١٣٦٨-١٣٧٦) سال های ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسـنجانی بـا عملگرایـی اقتصـادی در تنظـیم و اجـرای سیاست خارجی و رعایت ارزش های اسلامی صورتبندی مـی گردد(ازغنـدی، ١٣٧٨: ١٤٣).
(٤٦ میلیارد ریال به قیمت ثابت ) متـوسط میزان رشـد سالیـانه سرمایه گذاری طی سال های ١٣٥٧-١٣٦٨، حدود ١٠درصـد بـود در حـالی کـه در مقطـع اول حداقل ٤٤ درصد بود پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوره بازسازی خرابی ها و کاستی هـای ناشـی از وقوع جنگ ، برنامه های توسعه درآمدهای نفتی در دستور کار قرار گرفت و طی برنامه توسـعه اول و دوم (١٣٦٩-١٣٧٧) سرمایه گذاری در تولید نفت و گاز افزایش یافت .