چکیده:
ﭘﯽ آﻣﺪ اﺑﺘﺪاﯾﯽ زﻟﺰﻟﻪ ی ﻣﻬﯿﺐ ﭘﻨﺠﻢ دی ﻣﺎه ﯾﮏ ﻫﺰار ﺳﯿﺼﺪ ﻫﺸﺘﺎد دو ﺷﻬﺮ ﺑﻢ، ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﯿﺶ از ﺳﯽ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ و ﺑﯽ ﺧﺎﻧﻤﺎن ﺷﺪن ﺻﺪﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از ﻗﺮﺑﺎﻧﯿﺎن اﯾﻦ ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻮد. اﮔﺮ ﭼﻪ زﻟﺰﻟﻪ در ﺣﯿﻄﻪ ی ﻣﺒﺎﺣﺚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗـﺮار ﻧـﺪارد ؛ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع، ﺑﻪ ﺳﺒﺐ آﺛﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن از ﺟﻤﻠﻪ از ﻫﻢ ﮔﺴﯿﺨﺘﮕﯽ ﺳﺎزﻣﺎن و رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧـﺘﻼل در ﻧﻈﻢ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﯽ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺪل ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺎ وﺟـﻮد آﺳـ ﯿﺐ ﻫـﺎ ی اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ زﻟﺰﻟـﻪ ، ﺑﯿﺸـﺘﺮ ﺑـﻪ ﺧﺴﺎرات ﻣﺎﻟﯽ و ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ آن ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ آن ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻨﻈـﻮر ﻣﻘﺎﻟـﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮ آن ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ زﻟﺰﻟﻪ در ﺷﻬﺮ ﺑﻢ را در دو ﺑﺨﺶ واﮐﻨﺶ ﻫﺎی ﺟﻤﻌـﯽ و دﮔﺮﮔـﻮﻧﯽ ﻫـﺎ ی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دﻫﺪ. اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﺎر، ﻣﻘﻮﻟﻪ ﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ واﮐﻨﺶ ﻫﺎی ﺟﻤﻌﯽ را در ﻣﯿﺎن 220 آزﻣﻮدﻧﯽ دﺧﺘـﺮ و ﭘﺴﺮ ﻣﻘﻄﻊ ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﺷﻬﺮ ﺑﻢ ﺑﺎ روش ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﯿﺮی ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﺳﺎده و اﺑﺰار ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﮏ آزﻣﻮن ﻧﻬﺎده اﺳﺖ. ﺳﻨﺠﺶ ﻣﻌﺮف ﻫﺎی دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﺑﺰار ﻣﺸﺎﻫﺪه و ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎ ﺣﮑﺎﯾﺖ از آن دارد ﮐـﻪ ﺑﻌـﺪ از زﻟﺰﻟﻪ روﺣﯿﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﮔﺮاﯾﯽ، ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺑﯿﻦ ﺣﺎدﺛﻪ دﯾﺪﮔﺎن اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺘـﻪ . ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ زﻟﺰﻟﻪ، دﮔﺮﮔﻮﻧﯽ ﻫﺎ و ﺗﻐﯿﺮاﺗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺎر اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺗﺨﺮﯾـﺐ ﺷـﺒﮑﻪ ﻫـﺎی ﻣﺮدﻣـﯽ، آﺳـﯿﺐ ﭘـﺬﯾﺮی ﺧﺎﻧﻮاده و ﻋﺪم ﺳﺎزش ﺳﺎﺧﺖ ﻫﺎ را ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
به طـور کلـی ایـن شاخه از جامعه شناسی، به دنبال مشخص نمودن این مسأله است که در شرایط فاجعه چـه متغیرهـایی بر ساختار یک نظام اجتماعی و روابـط درون آن تـأثیر مـیگـذارد و همچنـین بـا فـرض عـدم امکـان جلوگیری از بروز یک واقعه فیزیکی مانند زلزله ، چه اقداماتی باید انجام داد که از تبدیل شدن حادثه به فاجعه ممانعت شود.
بر اساس این گفته ، جهت سنجش میزان تغیرات به وجود آمده بر اثر زلزله می توان تغییرات و دگرگونی های ایجاد شده در خانواده ؛ ازجمله تغیر در ساختار خانواده با مرگ یکی از والدین و تبدیل شدن خانواده گسترده به هسته ای را مورد توجه قرارداد.
همچنین در این تحقیق بـرای تعیـین روایی معرف های ، همبستگی اجتماعی، روحیه تقدیر گرایی و مشارکت اجتماعی، پـیش آزمـونی از آن برای ٣٠ نفر از حادثه دیدگان شهر بم که عضو جامعه آمـاری بودنـد بـه طـور تصـادفی اجـرا شـده و پاسخ های پرسشنامه پیش آزمون به وسیله نرم افزار اس پی اس اس پـردازش گردیـد کـه نتیجـه ایـن پردازش و رواییهای به دست آمده در جدول زیر باز گو شده است .
بـه منظـور سـنجش تغییرات و دگرگونی های اجتماعی بعد از زلزله از معرف هایی از جمله فروپاشی تقسیم کـار اجتمـاعی، تغییر در هنجارهای حاکم ، تخریب شبکه های مردمی و خانوادگی و تضعیف موقعیت زنان در مقایسـه با مردان استفاده شده است .
همچنین با توجه به آزمون فوق و سطح معنا داری ٠/٠٠٠ چون این مقدار از ٠/٥ کمتر است ؛ می توان بیان کرد بعد از زلزله ، همبستگی اجتماعی در بین افراد فاجعه دیده افزایش یافته است .