چکیده:
خودگردانی، هدفی تربیتی با محوریت توانایی انتخاب و قضاوت مستقل است. این هدف در دهههای اخیر بیشازپیش مورد توجه صاحبنظران تعلیموتربیت قرار گرفته است. ازآنجاکه تحقق این هدف در متربیان، مواجهه هوشمندانه و موثر آنها با سلطهگریهای پنهان و آشکار را بهدنبال خواهد داشت، توجه به این هدف در نظام تعلیموتربیت، امری اجتنابناپذیر بهنظر میرسد. برهمیناساس و باتوجهبه محوریت سند بنیادین تحول در تعلیموتربیت کشور، پژوهش حاضر به شیوه تحلیل کیفی محتوا و درراستای تبیین جایگاه خودگردانی فردی در این سند راهبردی شکل گرفت. بررسیها نشان داد با وجود آنکه اشاره مستقیمی به خودگردانی بهعنوان هدفی تربیتی در سند بنیادین مشاهده نشده است. بااینوجود، گزارههای مرتبط با خودگردانی شامل انتخابگری، آزاداندیشی، اختیار، اراده، شهامت، آگاهی تعقل، بصیرت و... بهوفور در سند یافت میشود. بااینوجود، تفکر انتقادی و تحلیل بهعنوان اصلیترین بستر تحقق استقلال اندیشه و خودگردانی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
ازآنجاکه تحلیل سند با محوریت خودگردانی ، مستلزم تبیینی روشن از خودگردانی اسـت و این دیدگاه منبعث از اندیشه های اندیشمندان غربی از جمله کانت ، پیترز و دیردن است ، در گـام نخست خودگردانی و مؤلفه های آن برمبنای بستر شکل گیری (اندیشه های کانـت ، پیتـرز و دیـردن ) مورد بررسی قرار می گیرد.
یافته های مرتبط با پرسش سوم خودگردانی در سند تحول خودگردانی به عنوان هدفی تربیتـی کـه ضـامن حفـظ اسـتقلال فـرد در جامعـه اسـت ، برمبنـای ملاکهای سه گانه تعقل ، اصالت و اراده شکل میگیرد.
به طورکلی عقلانیت به عنوان یکی از ارکان خودگردانی در بسترهای ذیل در سند تحول مطرح شده است : - ویژگی مربیان به عنوان متصدیان اجرایی و هادیـان جریـان تربیـت در مـدارس (سـند تحـول ، ص ٢١): ازآنجاکه بصیرت و دانایی متربی، مستلزم مربیان بصـیر و داناسـت ، توجـه بـه ایـن دو ویژگـی به عنوان شاخص های مربیان در تعلیم وتربیت کشور میتواند زمینه ساز تقویـت عقلانیـت و بصـیرت در متربیان و به تبع آن تسهیل کننده پرورش متربیان خودگردان باشد.
نتیجه گیری و پیشنهادها خودگردانی به عنوان هدفی تربیتی که در اسلام درقالب واژه تقوا مورد توجه قرار گرفته اسـت ، یکی از ضروریات اجتناب ناپذیر نظام های تعلیم وتربیت عصر حاضر محسوب میشود، زیرا توجه به این هدف تربیتی ازسوی برنامه ریزان کلان و مؤلفین و مربیان تعلیم وتربیت ، زمینه را بـرای پـرورش متربیان آگاه ، آزاداندیش و انتخـاب گـر فـراهم میکنـد.