چکیده:
نوع و زیباییشناسی پوشاک هر جامعه، ذیل فرهنگ آن قابل بازشناسی است زیرا فرهنگ، بخشی از ساختار هر جامعه است که در پیوستگی با سایر ارکان اجتماعی قرار دارد. زیباییشناسی لباس به معنی شناخت ویژگیها و دلالتهای زیباشناسانه پوشاک در یک جامعه، تحتتأثیر عوامل فرهنگی اجتماعی است که در برخی آثار هنری از جمله فیلمهای سینمایی انعکاس یافته و قابل مطالعه است. سینما یکی از هنر-رسانههایی است که توانمندی بسیاری در بازنمایی تحولات مختلف جامعه دارد. یکی از پدیدههای فرهنگی- اجتماعی هر جامعه، تغییرات در پوشش و پوشاک آن است که به انحاء گوناگون در فیلمهای سینمایی هر دوره، برساخته و بازنمایی میشود. این مقاله ضمن تحلیل گفتمانی سه دورۀ ارزشگرایی، سازندگی و اصلاحطلبی و تحلیل 30 فیلم سینمایی، به این سوال پاسخ میدهد که تاثیرگفتمانهای گوناگون بر زیباییشناسی پوشاک زنان چگونه در آثار سینمایی، بازتاب یافته است.
The type and aesthetics of dress in every society is identified by its culture because the culture is a part of the society structure which is integrated to other pillars of the society. The aesthetics of dress, meaning to realize aesthetic characteristics and implications of dress in a society, is affected and influenced by cultural and social factors which are reflected in artistic works including movies. Cinema as an art-media can represent different developments of society very accurately. One of the social-cultural phenomena of every society is the change of dress and clothing which is constructed and represented in movies in different ways. This paper by analyzing the dominant and competing discourses at the Valueism, Constructionism and Reformism eras (1979 -1998) in Iran and analyzing 30 movies released in those eras, responses to this question: how the effect of different discourses on the women dress aesthetics has been reflected in the movies? The mentioned movies have been selected by purposive method of sampling and have been studied in three levels: Description, Interpretation and analysis to find out the aesthetics of Iranian women dress represented and constructed in the movies by the filmmakers of three discourses: Valueism, Constructionism and Reformism Discourses.
خلاصه ماشینی:
بنابراین رویه های گفتمان دینی حاکم برای تثبیت ارزش اسلامی دانسته شدن یا در اصطلاح «ارزشی شدن » موضوع پوشاک زنان در اجتماع و غیریت سازی از مخالفت با الزام زنان به پوشش اسلامی در فضای عمومی به مثابه مطالبه ای سکولار و «ضدارزش »، در این دوره به شدت مطرح بوده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) در فیلم مادر (١٣٦٨) پوشاک زنان ، مانتو و شلوار یا پیراهن های خانگی است که همراه روسری پوشیده میشوند؛ به نحویکه اندکی از موی جلوی سر دیده میشود.
(رجوع شود به تصویر صفحه) فیلم سلام سینما (١٣٧٣) گروهی از زنان و دختران علاقه مند به بازیگری را نشان میدهد که سرجامۀ آنها، مقنعه های پفی یا کلوش نسبتا گشاد در اطراف صورت یا روسریها گره خورده زیر چانه است که معمولا با کمک گیره ای بزرگ که موهای سر را به سمت بالا جمع میکند و به موها حجم میدهد، بالا میایستد و سبب میشود تا موهای بخش بالای پیشانی سر امکان نمایش بهتری داشته باشد؛ روسریها نیز گره شل دارند.
یکی از زنان مسن در این فیلم از چادر توری مشکی برای پوشش اجتماع و از روسری توری سیاه در خانه استفاده کرده است و زن مسن دیگر نیز تونیک و جلیقه همراه با روسری گره خورده دارد.
این در حالی بود که در همان دوره ، گروه هایی از زنان جامعه پوشاکی میپوشیدند که پوشش آنها با زیباییشناسی مورد نظر گفتمان ارزش گرایی فاصلۀ بسیاری داشت ، اما این نوع از زیباییشناسی پوشاک به ندرت در فیلم های سینمایی بازتاب یافت .