چکیده:
سقوط قاجاریه و برآمدن حکومت پهلوی، سرآغاز تحولات مهمّی در ایران شد. این تحولات متأثر از شرایط داخلی و خارجی گوناگون بود. دراینمیان، حکومت پهلوی با استفاده از ایدئولوژی ملیگرایی و بهرهوری نسبی از تکنولوژی روز جهان، به دنبال توجیه مبانی حکومت خود برآمد؛ به همین منظور، سازمان پرورش افکار، در 1317ش در ایران تأسیس شد تا مهمّترین نهاد برای طراحی و اجرای سیاستهای تبلیغاتی حکومت پهلوی شود. در میان کمیسیونهای آن سازمان، کمیسیون رادیو با راهاندازی رادیو در ایران از جایگاه ویژهای برخوردار شد. این کمیسیون مأموریت داشت تا با تنظیم برنامهای منظم به نشر اخبار و سخنرانیها و موسیقی در شهرها اقدام کند. پرسشی که در این زمینه مطرح است، این است که روابط سازمان پرورش افکار و کمیسیون رادیو به چه صورت بوده است؟ در این مقاله سعی شده است با استفاده از اسناد و منابع تاریخی و با روش توصیفی-تحلیلی ضمن بررسی روابط دوجانبة سازمان پرورش افکار و رادیو، نمونههای متعددی از تأثیر شکلگیری رادیو در جامعة ایران واکاوی شود. در بررسی روابط سازمان پرورش افکار و کمیسیون رادیو، میتوان نتیجه گرفت که این کمیسیون بهعنوان مجری و گسترشدهندة سیاستهای سازمان پرورش افکار، به تولیدات هنری، ادبی، پرورش موسیقیدانان، گویندگان و در پی آن ترویج افکار ملیگرایانه در جامعة ایران برای تثبیت حکومت پهلوی اقدام میکرد.
The fall of the Qajars and the rising of the Pahlavi regime were the beginning of important changes in Iran. Influenced by either internal or external conditions of the country, these changes were different. Meanwhile, the Pahlavi government sought to justify the principles of its regime by promoting the nationalism and a relative exploitation of modern world technologies. So, they set up "the Organization for Development of Thoughts" (ODT) in 1938, which as a very influential institution held an important role in designing and implementation of Pahlavi's propaganda policies. Responsible for broadcasting news, speeches and music through a scheduled program, the Radio Commission got a special position with the launch of radio in Iran among different commissions of this organization. The question is that "How was relation between ODT and Radio Commission?" On the basis of several historical documents and through a descriptive-analytical methods, it has been tried in this paper, to study some effects of Radio on Iranian society by examining the mutual relations of ODT and Radio Commission. The results show that the commission acted as an executor of ODT's policies, produced artistic and literary programs, trained musicians and speakers, and, subsequently promoted the nationalist thoughts in Iranian society to consolidate the Pahlavi regime.
خلاصه ماشینی:
در بررسی روابط سازمان پرورش افکار و کمیسیون رادیو، میتوان نتیجه گرفت که این کمیسیون به عنوان مجری و گسترش دهندٔە سیاست های سازمان پرورش افکار، به تولیدات هنری، ادبی، پرورش موسیقیدانان ، گویندگان و در پی آن ترویج افکار ملیگرایانه در جامعۀ ایران برای تثبیت حکومت پهلوی اقدام میکرد.
شواهد نشان دهندٔە هم پوشانی فعالیت های رادیو و سازمان پرورش افکار در توسعۀ موسیقی، پخش اخبار، تبلیغ دستاوردهای حکومت ، ارائۀ اطلاعات پزشکی، کشاورزی، تاریخی و عمومی، توسعۀ سکولاریزم تأکید بر ملیت گرایی و وحدت فکری جامعه و تقویت روح ملت بود (دربیگی، ١٣٨٢: ١٤٠-١٤١)، هرچندحکومت برای به حاشیه راندن مذهب از طریق سازمان پرورش افکار و رادیو موفقیتی نیز به دست نیاورد.
باتوجه به توسعۀ سکولاریزسیون اهمیت نظام قضایی نیز افزایش یافت ، اما روند تبلیغ اصلاحات قضایی برای ترویج اجتماعی آن تا قبل از تأسیس رادیو در ایران ، شتاب اندکی داشت که با شروع فعالیت رادیو و سخنرانی تعدادی از کارشناسان و دانشگاهیان که بیشتر از اعضای کمیسیون های سازمان پرورش افکار بودند و وظیفۀ گسترش اطلاعات حقوقی را در جامعه برعهده گرفتند، این روند سرعت گرفت .
درمان این آسیب از نظر او ساخت فیلم ، آهنگ ، تئاتر و موسیقی از جانب وزارت فرهنگ و پخش از رادیو بود (همان : ٨٩)؛ باوجوداین ، ضدیت تبلیغی و فرهنگی حکومت با مذهب و روحانیت با هدف تضعیف آنها، در بیشتر برنامه ها بروز مییافت (بابایی، ١٣٨٩: ١٥٥)، اما با خروج شاه از ایران ، در کنار برنامه های پیشین رادیو، ممنوعیت پخش قرآن و اذان برداشته شد و سخنرانانی همچون راشد و فلسفی برای طرح مسائل مذهبی به رادیو دعوت شدند (مختاری اصفهانی، ١٣٨٨: ١٥ و کاوه ، ١٣٨٧: ٦٨) و رادیو همچنان به اثرگذاری سیاسی و اجتماعی خود ادامه میداد.