چکیده:
سوگند گزارهای است اعتقادی / درونی با رویکرد ایجابی و مبتنی بر آیینها، باورها و نیز کُنشهای ایمانی و عاطفی که گونههای آن در منابعِ دینی، متون تاریخی و دیوان شاعران بسیار است. رایجترین نوعِ آن در آثار شعرای پارسیگوی در قالبِ «سوگندنامه»ها / «قسمیّه» بازتاب یافته است، چنانکه نمونههای آن را از دیرباز در دیوانِ شاعرانی چون فردوسی، نظامی، ظهیر فاریابی و... میتوان دید. با وجود این، هستند شاعرانی که اشعار آنها چندان عرصهی «سوگندنامه»های متداول نیست امّا در عینِ حال سوگندهای بسیاری را بر زبان میرانند. شیخِ اجلّ، سعدی یکی از این شاعران است که آثارش به ویژه غزلهای او دارای سوگندهای متنوع و متکثر است. در میانِ مجموعه آثار سعدی، بوستان دارای سوگندهای انگشتشمار با کارکردی ایدئولوژیک است، و گلستان، چندان عرصهی سوگند نیست و شمارِ - سوگند در آن از یکی- دو مورد برنمیگذرد، امّا غزلیّات مشتمل بر سوگندهای بسیار است. غالبِ این سوگندها در اسلوبِ هنریِ سعدی، دارای صبغهی زمینی/ عاطفی و از نوعِ سوگندهای عاشقانه است. گفتارِ حاضر با تمرکز بر آثارِ سعدی و در پیوندِ با «بازیهای زبانی» میکوشد کارکرد سوگندهای غزل او را بررسی و کیفیّت و تمایز آن را در مقایسه با بوستان و گلستانِ شیخِ اجل برنماید. واژههای کلیدی:
An oath is an ethical and internal solemn promise with a causative arproach affected by rites and beliefs as well as by both emotional and religious practices of which a variety of different literary genres have been found in religious sources (books), historical texts and poetical works (Divan) of most poets. The most common types of it, has been reflected among the Persian poets in the form of "written oaths" or "offidatives". So that, a variety of these genres would be seen in most poetical works and books of other poets. However, there are many poets whose poems lack a considerable amount of such oaths, yet they take many oaths (verbally). Sheikh-e-Ajal, Saedi, is one of those poets whose works involve a variety of sereval oaths especially in his Ghazal (lyrics). Amony his works, "Boostan" has got very limited oaths, but "Golestan" as it was expected does not have enough oaths and it does not exceed more than two. On the contrary, his lyries contain a large amount of oaths. In Saedi's artistic style, most of these oaths have both terrestrial and emotional manifestation, and are mainly romantic ones. In other words, the fraquency of both emotional and romantic oaths in Saedi’s words are more than his religious and ideological oaths. The present stady focusing on Saedi’s works and in connection with “lingual enactment” a ttempts to investigate the function of oaths taken in his (Ghazal) lyrics and to compare its quality with Sheikh-e-Ajal’s other poems and written works.
خلاصه ماشینی:
بررسی سوگندهای سعدی در پرتو پارادایم بازیهای زبانی علی بالی دانشگاه آزاد اسلامی ایران ، واحد نوشهر چکیده سوگند گزاره ای است اعتقادی / درونی با رویکرد ایجابی و مبتنی بر آیین ها، باورها و نیز کنش های ایمانی و عاطفی که گونه های آن در منابع دینی ، متون تاریخی و دیوان شاعران بسیار است .
» (کیانی ، ١٣٧١: ٣٩٣) در دیباچه ی گلستان ، آنجا که می فرماید: «گفتا به عزت عظیم و صحبت قدیم که دم بر نیارم و قدم برندارم مگر آنگه که سخن گفته شود به عادت مألوف و طریق معروف که آزردن دوستان جهل است و کفارت یمین سهل » (سعدی ، ١٣٦٨: ٥٣) نیز در باب هشتم گلستان ، در حکایت «مناظره ی جهود و مسلمان » آن گاه که آن دو از فرط نادانی همدیگر را به دروغ گویی متهم می کنند، کار سرانجام به سوگند می کشد: جهود گفت : به تورات می خورم سوگند و گر خــلاف کنم همچو تو مسلمانم گـر از بسیـط زمیـن عقـل منعـدم گردد به خــود گمان نبرد هیچ کس که نادانم (همان : ١٧٥) بنابراین می توان گفت که گلستان صحنه ی داستان های واقعی و اخلاقی است و عرصه ی سوگندهای مکرر نیست چراکه اساسا در جهان واقع گلستان مسائل و وقایع ، چنان بی ادعا، شفاف و صریح بیان می شود که ضرورتی برای ارائه ی شواهد و گواهی ایمانی و اعتبار کیهانی در آن حس نمی شود؛ دیگر آن که گلستان جهان واقعیت و عینیات است نه خیال و ایده آل و انتزاع که سعدی ناگزیر شود برای اثبات گفتار خود به شواهد و مصادیق اعتقادی تمسک جوید.