چکیده:
تمثیل از جمله مباحثی است که هم در بلاغت قدیم و هم در بلاغت جدید به آن توجه شده است. در کتابهای قدیم از تمثیل در مباحث تشبیه مرکب و استعارهی تمثیلیه سخن گفته شده است؛ درحالی که در نقد جدید، تمثیل زیر مجموعهی مبحث تصویر و خیال است. از نظر ساختار، تمثیلهای فارسی به دو بخش تمثیل توصیفی (تمثیل کوتاه یا فشرده) و تمثیل روایی (تمثیل گسترده) تقسیم میشود. تمثیل روایی شامل حکایات انسانی و حیوانی، رمزی، فابل، پارابل و ... میباشد که نمونههای اعلای آنها را در ادبیات تعلیمی و عرفانی زبان فارسی میتوان یافت.تمثیل توصیفی (کوتاه) معمولا از یک یا چند جمله فراتر نمی رود و مهمترین انواع آن عبارتند از: تشبیه تمثیلی، استعارهی تمثیلی، مثل و اسلوب معادله. در این مقاله برآنیم ضمن بررسی انواع تمثیل فشرده و توصیفی، ردپای آن را در اشعار نخستین زبان فارسی بکاویم و جایگاه شاعران قرون سوم و چهارم را در ایجاد تمثیل بررسی کنیم. برای رسیدن به این مقصود بیش از دو هزار بیت - اشعار قرون سوم و چهارم - مورد بررسی و جستجو قرار گرفته است. این بررسیها نشان میدهد که انواع تمثیل فشرده، عمری به بلندای ادبیات فارسی دارند.
Allegory is a topic which has been considered within both the old and new rhetorical books. Within old books, it has been discussed as compound simile and allegorical metaphor, while is a subset of picture and imagery in the new books. <br /> Structurally, the Persian allegories can be divided into two groups of descriptive (short or compact) and narrative (extensive) allegories. The narrative allegory includes stories about human and animals, symbolic stories, fables, parables, etc. of which the best examples are found in the Persian mystical and didactic literature. <br /> In contrast, descriptive allegory is typically comprised of only one or few more sentences and the most important types of which are: allegorical simile, allegorical metaphor, proverb and Oslub-e-Moadeleh (techniques of sameness).<br /> In this article, we try to study types of compact and descriptive allegories and, meanwhile, track their footprints in the primitive poems of the Persian literature and investigate the role of poets in development of allegory during 3rd and 4th centuries. To this end, we explored about 2000 couplets composed during these two centuries. Our findings show that the history of different types of compact allegories is as long as the Persian literature
خلاصه ماشینی:
لازم به ذکر است با توجه به فراوانی اشعار و گستره ی زمانی آن ها و نیز برای آن که از نخستین شاعران پارسی زبان خیلی دور نشویم ، از منبع آخر (شرح احوال و اشعار شاعران بی دیوان ) بخش آخر آن (یعنی شاعران بی دیوان قرن پنجم ) کنار گذاشته شد و در مجموع بیش از دو هزار بیت شعر از ٦٣ شاعر زبان فارسی که در سده های سوم و چهارم زیسته اند به نقل از منابع فوق بررسی شد و گونه های تمثیل در آن ها مورد تحلیل قرار گرفت .
در زمینه ی تمثیل و تفکیک انواع آن از یکدیگر و اثر انواع تشبیه و مجاز استعاره و کنایه ، مقالات زیادی نیز نوشته شده است ، مانند: «تمثیل ؛ ماهیت ، اقسام ، کارکرد»، محمود فتوحی ، مجله ی دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی؛ «تمثیل ، تصویر یا صنعت بدیعی »، جواد مرتضایی، پژوهش های زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان ؛ «تشبیه تمثیل و استعاره ی تمثیلیه در کتب بلاغی »، احمد رضایی جمکرانی ، فصلنامه ادب پژوهشی؛ «تمثیل در امثال فارسی و عربی »، منصوره زرکوب و زهرا عبداللهی ، فصلنامه ی گوهر گویا؛ «نقد استعاره تمثیلیه در کتب بلاغی »، علی سینا رخشنده مند، فصلنامه فنون ادبی؛ «تمثیل و تصویری نو از کارکردها و انواع آن »، قهرمان شیری ، فصلنامه کاوش نامه ؛ «تمثیل روایی و انواع آن در ادب فارسی » محبوبه عبداللهی ، پژوهش های ادبی و بلاغی؛ «بحث و پژوهشی دیگر در سه مطلب بیانی (استعاره ی کنایی، تبعیه و تشبیه تمثیل )»، جهانبخش نوروزی ، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی.