چکیده:
زیباییشناسی ادعیه انتظار _ از جمله دعای ندبه _ موضوعی است که کمتر به آن توجه شده است؛ ضرورت و اهمیت مطالعات گونهشناختی ادبی در متون ادب اسلامی از آنجاست که این رهیافت، خواننده را در دریافت متن، چیستی متن و تاویل لایههای آن یاری میرساند.
در پژوهش حاضر به سبک مسئله محور، با روش کتابخانهای و به صورت توصیفی _ تحلیلی، بعد از اشاره به کلیات، بیان شده است که: متون ادبی دارای عناصر مختلفی میباشد که در اینجا سه عنصر اساسی فکری، شکلی و ساختاری بررسی میگردد. مهدویت، اندیشه اصلی در عنصر فکری دعای ندبه میباشد که در کنار آن به اندیشههای فرعی مانند بعثت انبیاء، ولایت امیرالمومنین(ع) و ائمه معصومین(ع) و... مطرح میشود؛ در عنصر شکلی مباحث محاوره، عاطفه، تصویر و موسیقی مورد بحث واقع شده است که در عنصر محاوره دو خطاب مشخص و مبهم، و در عنصر عاطفه پنج مرحله تحریک عاطفه، آمادگی، هویت، هیجان و ارزیابی، و در عنصر تصویر، تصویر فرد منتظر و امام و جامعه و در عنصر موسیقی سه نوع موسیقی بیان میگردد؛ در عنصر ساختاری هم دو محور عمودی و افقی مورد بحث قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
بعد از بیان ویژگیهای این منجی موعود، نوعی تردید در انسان و شایستگی او حاصل میشود و در همین جا تضمینهای برای امید خود معرفی میکند تا تمام تردیدها برطرف شود در واقع تردید فرد این است که این منجی کیست؟ و در واقع پاسخ تردید مقدر را این چنین میدهد: أین بقیة الله التی لا تخلو من العترة الهادیة، أین المعد لقطع دابر الظلمة، أین المنتظر لإقامة الأمت و العوج، أین المرتجی لإزالة الجور و العدوان...
. مرحله هیجان نتیجه تغییر وضعیت و هویت عاطفی بروز هیجاناتی است که نشانههایی فیزیکی دارد و میتوان آن را با بیان جسمی یا فعالیت جسمانهای یکی دانست؛ در دعای ندبه این مرحله از عبارت: لیت شعری أین استقرت بک النوی بل أی أرض تقلک أو ثری أ برضوی أو غیرها أم ذی طوی، عزیز علی أن أری الخلق و أنت لا تری، و لا أسمع لک حسیسا و لا نجوی...
در دعای ندبه سه نوع موسیقی نمود و بروز دارد که همه آنها تحت تأثیر متن و برای انتقال بهتر مضمون انتخاب شده است: نوع اول در ابتدای دعا که به بیان سیر تاریخی حیات بشر میپردازد: در قسمت اول دعا کلمات دارای سجع هستند و از نظر بلندی و کوتاهی جملات، متوسط هستند این بخش دعا از حیث موسیقی تأکید خاصی ندارد و مانند سایر متون علمی بیشتر در راستای اسلوب تاریخی دعا قرار دارد و یک ریتم ملایم به دوری از تندی و شدت یا کندی و غم را منتقل میکند.