چکیده:
در ادبیات ایران، مهدی اخوان ثالث (م. امید، 1307ـ 1369) یکی از شاعران سیاسی و متعهد معاصر ایرانی است که نمود این تعهد اجتماعی و سیاسی در بسیاری از اشعار او به روشنی قابل مشاهده است. این شاعر خراسانی، همواره به جامعه و زندگی مردم و مشکلات آنان توجه ویژه داشته است. در پی رخداد کودتای 28 مرداد 1332 که بر افکار و عمق احساسات عمومی ایرانیان تاثیر گذاشت و درون مایه ای از احساسات نومیدانه و سرخوردگی را به ارمغان آورد، ظلم ستیزی و آزادی خواهی به صورت یکی ازدغدغه های اصلی اخوان در سروده هایش نمود یافت. این نوشتار پس از بررسی آثار شاعر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از شیوه تحلیل محتوای سروده های او، به این نتیجه می رسد که اخوان- برخلاف آنچه بسیاری گمان برده اند- هیچ گاه نخواسته و نتوانسته دست از امید و تلاش بشوید و یاسی که در اشعار او جای جای رخ می نماید به سبب نارضایتی او از وضع خود و وضعیت مردم و بروز موانع می باشد. وی متعهد در بهبود اوضاع اجتماعی و سیاسی است و مایوس نمی گردد. مطالعه حاضر نشان می دهد که واقع نگری، پردازش رخدادهای اجتماعی، امید و مبارزه و نمادگرایی از مهم ترین شاخصه های شعری اوست.
خلاصه ماشینی:
واقعگرایی ناشی از تحولات دهه 30 و شکستهای سیاسی و اجتماعی این دوره- بویژه کودتای 28 مرداد- که عمیقترین تأثیر را در اندیشه و شعر او برجای نهاده است، در قالب سبک خراسانی در اشعار و سرودههای حماسی او به شکل تصویر جامعه و محیط آزاردهنده، یأس و نومیدی و اندوه شاعری تسلیم شده، بروزکرده است.
زمستان به نوعی محصول زمانهای است که شاعران برای ترسیم خفقان ورعب و وحشت مردم از سرنوشت سیاسی خود، روی به استعاره، کنایه و تمثیل آورده بودند و به تعبیری دیگر، ارزش کار شاعرانی چون اخوان نه صرفا به لحاظ جایگاه ادبیشان، بلکه به لحاظ زیست خود و آثارشان در دورهای از تاریخ بوده که پس از کودتای 28 مرداد 1332در فضای سیاسی و ادبی ایران حاکم میشود.
پیشینه تحقیق از آنجا که اخوان یکی از چهرههای برجسته و صاحب سبک شعر معاصر محسوب میشود، پژوهشها و تحقیقات بسیاری درباره زندگی، اندیشهها، آثار و زبان وی انجام شده که بعضی از آنها عبارت است از: کتابهای باغ بیبرگی (کاخی، 1385) که یادنامهای است از این شاعر بزرگ ایرانی که دوستان و یاران ادبی او درباره وی نوشته و سرودهاند.
همچنین رسالهها و پایاننامههایی نیز با موضوع آثار اخوان ثالث شکل گرفتهاند که عبارتند از: بررسی ساختار زبان شعری مهدی اخوان ثالث (قلمیفرد، 1371) که در آن آمده از آنجا که شعر اخوان ثالث میراثخوار فضای پر از التهاب ایران، در دورهی خویش بوده است، آیینهای است که در آن میتوان بسیاری از مسائل اجتماعی آن روز را با دیدی جامعهشناسانه بازنگری نمود و افکار سیاسی و اجتماعی آنان را در چندی از آثار وی مورد تحلیل قرار داد.