چکیده:
انعکاس قیامهای محلی گیلان در منابع تاریخی دورد صفوی
در زمان شاه عباس (۹۹۶-۱۰۰۰ه.ق)
0 1 ۱
دکتر سهیلا نعیمی
چکیده
با فروپاشی حکومتهای محلی شمال ایران در سال ۰۱۰۰۰ق, این مناطق تحت تسلط
مستقیم حکومت صفوی (۹۰۷-۱۱۳۵ق) قرار گرفت. نتیجة اقدام شاه عباس (۱۰۳۸-
۶می) در مازندران و گیلان متفاوت بود و از آن پس گیلان بر خلاف مازندران» شاهد
قیامهای فراوانی بود. این قیامها که یک سال پس از سقوط حکومت محلی گیلان آغاز
شد تمامی دوران حکومت شاه عباس را در بر گرفت. پژوهش حاضر بر آن است که با روش
کتابخانهای مبتنی بر توصیف و تحلیل امللاعات موجود در منابع تاریخی. به بررسی انعکاس
علل این قیامها در منابع بپردازد. نوشتار پیش رو بر این فرض استوار است که منابع این
دوره با نگاهی جانبدارانه نسبت به صفویهء علل قیامها را طغیان مردم این سرزمین علیه
حکومت دانستهاند.
واژهگان کلیدی: گیلان» مازندران» صفویهء آل کیاء قیامهای گیلان
۰
مقدمه
در سال ۰۱۰۰۰.ق شاه عباس بنا بر مصالح سیاسی و مطامع اقتصادی» حکومتهای محلی نواحی
شمالی ایران را برچید. در پی این سیاست» حکومتهای محلی ایران در ایالتهای مازندران و
گیلان ساقط شد. پرداختن به علل اساسی این اقدام» خارج از موضوع پژوهش حاضر است. در
گیلان بر خلاف مازندران این اقدام با واکنشهای تندی مواجه شد که غالب آنها به صورت
قیام خود را نشان داد. این قیامها از یک سال پس از سقوط خاندانهای حکومتگرء گیلان را فرا
گرفت و تا سال ۰۱۰۳۸.ق» یعنی سال فوت شاه عباس همچنان ادامه داشت. در سال ۰۱۰۰۰.ق
در مازندران چهار خاندان حکومت می کرد و گیلان» محل حکمرانی دو حکومت مستقل در
شرق و غرب سفیدرود بود که به این سوی رودیان و آن سوی رودیان شهرت داشت؟. پس از
سقوط حکومتهای محلی گیلان» صفویه تقریبا تا پایان حکومت شاه عباس درگیر سر کوب
کردن این قیامها بود. شاید به همین دلیل مورخان این دوره» با ادبیاتی متفاوت در برابر قیامهای
۱ بیر آموزش و پرورش تهران . .50۳3۷1۱23
نواحی شرق گیلان در روزگار خود در سده هشتم به بیه پیش و نواحی غرب آن به بیه پس شهرت داشت.